Ikkyousai (кампус фестиваль)

Япон дахь оюутны амьдралын 1 том event нь кампус фестиваль буюу Япон маягийн мини-наадам. Энэ үеэр хичээл амарч, оюутнууд хичээлээс гадуур хийдэг клуб, дугуйлангаараа нийлэн
 урлагийн үзүүлбэр, миссийн тэмцээн, төрөл бүрийн хоол хийх гэх мэт олон үйл ажиллагаа зохиодог. Сургуулийн ойр хавийн оршин суугчид болон гаднаас олон хүн ирж сонирхдог болохоор  кампус дахь уур амьсгал жирийн үеийнхээсээ нэлээн өөр болсон байдаг. Сургуулийн маань фестиваль өнөөдрөөс эхэлж 3 өдөр үргэлжилж, ойролцоогоор 200, 000 хүн ирэх байх. Энэ жил ч Монгол оюутнуудаараа нийлж үндэсний хоолоо хийж зарна. Өмнөх жилүүдэд олсон ашгаа сайн үйлст хандивлаж байсан gogo.mn  мэдээн дээр гарч:

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
"Бид Монгол хүүхдүүд Эх орондоо эмчлүүлж эдгэрэх, эрүүл чийрэг өсөн торних боломжийг нэмэгдүүлэх зорилготой байгуулагдсан "Эрүүл Үрс Гэрэлт Ирээдүй" Төрийн Бус Байгууллагын (ТББ) хандивын үйл ажиллагааны тухай мэдээлж байсан билээ.

Дэлхий даяар оршин сууж буй Монгол залуусын санаачлагаар байгуулагдсан "Эрүүл Үрс Гэрэлт Ирээдүй" ТББ нь Харааны бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн 116-р сургуульд орон зайн сургалтын талбайг байгуулж, Монгол Улсын Эх Хүүхдийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний Төвийн (ЭХЭМҮТ- ийн Сэхээн амьдруулах тасагт 3 монитор бэлэглэх зэрэг сайн санааны ажлыг зохион байгуулсан билээ. Харин энэ удаа тус ТББ-аас ЭХЭМҮТ-ийн Дутуу нярайн эрчимт эмчилгээний тасагт дутагдаж буй тоног төхөөрөмжийг авч өгөх хандивын ажлыг 10 сарын 20-оос эхлэн зохион байгуулж байгаа бөгөөд 1 сар хүрэхгүй хугацаанд 3.892.200 төгрөг болон 361 ам.доллар цугларжээ.

Залуусын зориг санаачлагаар хийгдэж буй зуу зуун нялхасын амь насыг аврах энэхүү үйлсийг дэмжин дэлхийн олон оронд сууж буй хувь хүн болон хамт олон хандив өргөжээ. Тэдний нэг нь Япон улсын Хитоцубаши Их Сургуулийн оюутан залуус юм. 11-р сарын 4-өөс 6-ны өдрүүдэд болсон "Иккёосай" хэмээх наадамд тус сургуулийн болон Япон улсад ажиллаж амьдарч буй 30 гаруй залуус маань Монгол үрсийнхээ эрүүл мэндийн төлөө гэсэн зорилгын дор хамтран ажиллажээ. Тэд энэ наадмын үеэр Монгол үндэсний хоол болох хуушуураа хийж худалдан, олсон ашиг болох 120.000 иен буюу 2 сая төгрөгийг хандивласан байна. Дашрамд дурдахад Хитоцубаши Их Сургуулийн залуус өнгөрсөн онд ч гэсэн цаг заваа харамгүй гарган оролцож 100.000 иенийг хандивлан, Эрүүл Үрс Гэрэлт Ирээдүй ТББ-ын ЭХЭМҮТ Сэхээн амьдруулах тасагт монитор авах үйлсэд ихээхэн хувь нэмэр болсон билээ.

Ийнхүү сайн санаат хүмүүсийн дэмжлэгтэйгээр тус ТББ-ын зохион байгуулж буй 3 дахь удаагийн хандивын ажиллагаа амжилттай үргэлжилж байна. Гэсэн хэдий ч энэхүү төслийн эхний шат болох 25.6 сая төгрөгийн өртөг бүхий ХБНГУ-ийн Draeger фирмийн инкубаторын хөрөнгийг босгоход ойролцоогоор 21 сая төгрөг шаардлагатай байгаа ажээ. 

Тиймээс уншигч Та бүхнийг ч гэсэн Монгол нялхасын эрүүл мэндийг хамгаалах энэхүү үйл ажиллагаанд нэгдэн, өөрийн хувь нэмрээ оруулахыг уриалж байна. 

Хандивыг Голомт Банкны 1105039384 тоот данс, мөн тус ТББ-ын вэб хаяг болох www.saveinfants.mn -ийн Paypal-аар хүлээн авч байгаа ажээ. Мөн төсөл болон хандивын явцын талаар Эрүүл Үрс Гэрэлт Ирээдүй ТББ-ийн www.facebook.com/saveinfants; www.saveinfants.mn хаягуудаар тогтмол мэдээлж байгаа юм байна.

Сайн үйлс дэлгэрэх болтугай! "
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

source:  www.gogo.mn

Хөгжлийн тухай миний алдаатай ойлголтууд: энгийн санааг төвөгтэйгээр тайлбарлах нь

Сайхан амьдралд хүргэх замыг хөгжил гэж бодоод дэлхийн улс орнууд хөгжлийг зорьдог байх. Нэлээн хэд хоногийн өмнө "Зарим чухал сэдэв" гэдэг нэвтрүүлгээр Баттулга, Лхагвасүрэн, сэтгүүлч Анужин 3 улс орны хөгжлийн тухай мэтгэлцээн өрнүүлж байхыг үзсэн юм. Улстөрч-бинесмэн, сэтгүүлч, зохиолч гэсэн өөр өнцгүүдээс, хэд хэдэн орнуудын жишээг танилцуулсан нэлээд өвөрмөц нэвтрүүлэг байсан ч нэг сул тал нь "хөгжил" гэдгийн тодорхойлолтыг нээлттэй орхисон явдал байв. 

1. Хөгжил гэж юу вэ? 

Яг энэ асуултад хариу олох нь гадагш явж сурах зорилгуудын маань нэг байсан тул нэвтрүүлгийн 3 юу ярих нь нэлээд сонирхолтой байв. Асуултынхаа хариултыг бүтнээр нь  хараахан олж амжаагүй ч,  хэдэн ном эргүүлж, хөгжилд хүрсэн (ядаж ойртсон) гэж тооцогддог 1-2 улсаар явж, ялгаатай хөгжилтэй өөр орнуудын хүмүүстэй ярилцаж үзэх зуур "Хөгжил гэж юу вэ?" гэдэг асуулт цааш задарч,  "Хөгжилд заавал хүрэх хэрэгтэй юу?", "Хөгжилд хүрэх нь боломжтой юу?" мэт асуултууд ч гарч ирж, хөгжлийн тухай ойлголтыг  маань арай лавшруулж өгсөн санагдана. Энэ бүх зүйлээс бодсон зүйлээ эмхэтгээд "Хөгжил" гэдгийг хамгийн энгийнээр тодорхойлвол,  "сонголттой болно" л гэсэн үг гэж ойлгоод байгаа. Гэхдээ энэ тайлбар маань хөгжил гэдэг үгнээсээ ч ойлгомжгүй болчиxсон тул арай дэлгэрэнгүй тайлбарлах гээд оролдоод үзье.

Тайлбараа одоогийн хөгжилтэй гэгддэг орнуудын товч түүхээс эхэлвэл,  "хөгжил = эдийн засгийн өсөлт" гэсэн ойлголт 1940-оод он хүртэл зонхилж байв. Өөрөөр хэлвэл юуны түрүүнд үйлдвэрлэл нэмэгдэж, орлого өсөх л гол зорилго байлаа. Харин  1960-аад оноос энэ зорилго бага багаар биелэгдээд иртэл хөгжил гэдгийг дахин бодож үзэх хэрэг гарч, "хөгжил= орлого + нийгмийн хангамж (welfare)" гэж үзэх болов. Нэг ёсондоо материаллаг зүйлс харьцангуй нэмэгдээд ирэхээр дараагийн ээлжинд боловсрол, эрүүл мэнд гэх мэт хувь хүний сайн сайхан байдлыг хангах  бусад үйлчилгээнүүдийг ч сайжруулахад анхаарах болж. Дараа нь 1980-аад оноос хөгжлийн тодорхойлолтонд  нэмэгдэж, одоо ч чухал хэвээр байгаа нэг хэмжүүр "амьдрах орчин" болов.  Энэ нь бохирдоогүй агаар ус, үйлдвэр техникийн чимээ шуугиан,  эвдэгдээгүй байгаль гэх мэт хүн амьдрах таатай орчингүйгээр хөгжил, сайхан амьдралын тухай ярих нь учир дутагдалтай гэж үзсэнийх болов уу. Эдгээр 3 дээр хамгийн сүүлд нэмэгдсэн хэмжүүр нь хүний "сэтгэлзүйн сайн сайхан байдал" буюу бий болгосон зүйлдээ сэтгэл хангалуун амьдрах гэж ойлгож болох байх. Тэгэхээр одоо хөгжлөөрөө тэргүүлэх орнуудын зорьж буй хөгжлийг тодорхойлвол:  

                 хөгжил = үйлдвэрлэл + нийгмийн хангамж + байгаль/ амьдрах орчин + сэтгэлзүйн сайн сайхан байдал

гэж хэлж болох байх. Нэг ёсондоо, таатай орчинд сайхан нийгэм байгуулж, эд зүйлээр дутахгүй, дээр нь энэ бүгддээ сэтгэл хангалуун амьдрахыг хөгжил буюу сайхан амьдралд хүрэх зам гэж үзэж байгаа бололтой. 

Сонирхолтой нь, энэ бүх үйл явц санамсаргүйгээр ийм дарааллаар өрнөөгүйд оршино. Энэ бүхний цаана хүний хэрэгцээний мөн чанар нуугдаж байгаа болохоор хүний хэрэгцээ хэрхэн хангагдах ёстой тэр л зүй тогтолтой нягт холбоотойгоор хөгжлийн түүх өрнөсөөр ирж. Хүний хэрэгцээг олон янзаар тайлбарласан байдаг ч хамгийн энгийнээр 3 шатанд хуваавал, 1-т физиологийн хэрэгцээ (хоол хүнс г.м), 2-т аюулгүй байх хэрэгцээ (орон байр, амьдрах орчин г.м) тэгээд хамгийн дээд шатанд оюун санааны хэрэгцээ (харъяалал, хүндлэл, зорилго г.м) орно. Харин хөгжлийг үүнтэй уялдуулж тайлбарлавал хөгжлийн процесс гэдэг нь эдгээр хэрэгцээгээ хангах шат дараалласан алхамууд гэж хэлж болох юм. Тэгэхээр, дээр тайлбарласан хөгжсөн орнуудын цаг хугацааны явц дахь хөгжлийн тодорхололтын өөрчлөлтүүд нь тухайн цаг үе бүрд хүний хангахыг хүссэн хэрэгцээнүүдийн хувьслыг л харуулж байгаа хэрэг болох нь. 

2. Хөгжих хэрэгтэй юу?

Ерөнхийдөө хөгжсөн орнуудын түүхийн эхний шатанд үйлдвэрлэлийг хөгжил гэж үзэж байсан нь  эд зүйлс хомс учир хүмүүс эхний ээлжинд материаллаг хэрэгцээгээ хангах зайлшгүй шаардлагатай байсантай холбоотой. Харин тодорхой түвшинд энэ хэрэгцээ нь хангагдаад ирэхээр эрүүл энх аж төрөх аюулгүй орчны хэрэгцээ тулгамдсан асуудал нь болж ирж. Тиймээс энэ хэрэгцээгээ хангахын тулд ямар ч хамаагүй аргаар юм үйлдвэрлэж байснаа зогсоож, өөрсдийн оршин тогтнолоо аюулд оруулахгүйн тулд үйлдвэрлэлийн аргаа сайжруулж, хөгжих явцад сүйдсэн байгаль орчноо нөхөн сэргээж хамгаалахыг хөгжлийн салшгүй нэг хэсгээ болгож.  

Ийм байдлаар өмнө байсан асуудлууд ар араасаа шийдэгдэж, амьдрал сайжирч байгаа мэт харагдавч шат ахих зуур дахин шинэ шинэ асуудлууд ч гарч ирсээр. Жишээ нь, Япон гэхэд нийтээрээ амьдралын түвшин өндөртэй, тайван орчныг бий болгосон цөөхөн жишээний нэг хэрнээ хүмүүс сэтгэл хангалуун болсон уу гэвэл үгүй гэж хариулах хүн олон. Америкт ч 2 давхар хаус, 3 машинтай айлын эзэн танай Монголын жирийн малчин надаас жаргалтай байж магадгүй гэж ярьж байх жишээтэй. Үүний шалтгаан нь нэг талаас эд зүйлс элбэг болохоор материаллаг зүйлст харьцангуй сэтгэл нь ханачихсан, харин нөгөө талаас их үйлдвэрлэл, хөгжилдөө эрх чөлөөгөө боолгуулж, гэр бүл найз нөхөд өөрийн сонирхолдоо зарцуулах хувийн цаггүй болчихсон байдагтай холбоотой байх. Нэг ёсондоо материаллаг зүйлсээс таашаал авах нь багасч, харин оюуны таашаалын гачигдалд орсон байх тул  амьдралаас авах нийт таашаалын хэмжээ буурсан гэж тайлбарлаж болох юм. Ийнхүү хөгжлийн үр дүнд их ажлын стресс дарамт л үүрч явдаг, сэтгэл хангалуун бус хүмүүс ихэссэн нь хөгжлийн тодорхойлолтонд хамгийн сүүлийн хэмжүүрийг нэмэх гол шалтгаан болсон байх. Тиймээс цаашид хөгжсөн орнуудын зорилго нь зөвхөн эд баялаг, таатай амьдрах орчноос гадна хүний сэтгэлзүйн сайн сайхан байдлыг хангах тийм хөгжлийн чиглэл рүү явж байна.  

Иймэрхүү байдлаар хөжсөн орнуудын түүхийг харахаар хөгжлийн зүг чиг нь цаг хугацааны явцад улам олон зүйлийг хэмжүүрээ болгосноор илүү олон талаар сайхан амьдрал руу хөтөлж яваа санагдах ч  "Хөгжих нь зөв үү?" гэдэг асуултын хариулт дараагийн 1 асуултын хариулттай салшгүй холбоотой.

3. Хөгжиж чадах уу? 

"Хөгжил = үйлдвэрлэл + нийгмийн хангамж + байгаль/ амьдрах орчин  + сэтгэлзүйн сайн сайхан байдал" гэдэг хамгийн сүүлийн (одоогийн) тодорхойлолтоос ерөнхийдөө хөгжлийн зорилго зөв чиглэлд орсон гэж хэлж болохоор санагдана. Одоогийн хөгжилтэй орнууд өдийг хүртэлх хугацаанд дээрх хэмжүүрүүдийн аль нэг нь дутуу байснаас болж байгалиа сүйтгэх эсвэл сэтгэлзүйн өвчлөл (амьдралаас авах таашаалгүй болох, улмаар амиа хорлолт ихсэх г.м) хөгжлийн сөрөг үр дагавруудыг амссаар ирсэн. Харин одоо хөгжиж буй орнуудын хувьд хөгжилд хүрэхийн тулд заавал өмнөх орнуудтай адилхан шатлалаар дамжиж, алдааг нь давтах шаардлагагүй гэж үздэг. Учир нь хожуу хөгжихийн нэг давуу тал нь хөгжил гэж юу болох, түүнд хүрэх замд ямар алдаа байдгийг мэдчиxсэн, тойрох арга замууд нь ч нээгдчихсэн байдаг болохоор тэр. Жишээ нь эд зүйлсийн хэрэгцээ нь тулгамдсан асуудал, эхний ээлжинд үйлдвэрлэл явуулах нь л гол хөгжлийн зорилго байгаа хэрнээ шинэлэг үйлдвэрлэлийн аргуудыг хөгжсөн орнуудаас нэвтрүүлснээр байгальд хор хөнөөл багатайгаар энэ зорилгоо биелүүлэх бололцоотой.

Харин хариу нь олдоогүй нэг төвөгтэй асуудал үлдсэн нь хөгжлийн сүүлийн хэмжүүр буюу "сэтгэлзүйн сайхан байдлыг хэрхэн шийдэх вэ?" гэдэг асуултын хариу. Үүний хариуг олох нь яагаад төвөгтэй вэ гэхээр, хөгжлийн бусад хэмжүүрүүдийг өндөр үзүүлэлттэй байлгахад шаардагдах "ажлын цаг" ба хүний оюун санааны таашаалыг өндөр байлгахад шаардагдах "хувийн цаг" 2-ийг зэрэг өсгөх амаргүй болохоор тэр. Ажлын цаг нь урт бол хувийн цаг багасч дарамтаа дийлэхгүй ийм нийгмийн золиос болж буй хүмүүс ихсэнэ. Эсрэгээрээ, хувийн цаг урт бол ажлын цаг багасч, хөжлийн түвшнээ хадгалахад хүнд болно. Японы жишээн дээр гэвэл, хувийн цаг хэт багаас болж ачааллаа дийлэхгүй стресс, сэтгэлзүйн өвчлөлд орох хүмүүс ихэсэхээс гадна ирээдүйд нийгмээ авч явах хүүхдийн төрөлт ч цөөрч, нийгэм нь цаашид оршин тогтноход хэцүү болоод байгаа. Ажлын цагаа багасгая гэхээр амсxийвэл л эдийн засаг нь нурж уначих гээд байгаа болохоор тийм боломж бас байхгүй. Ингээд 2 талаасаа шахаанд орон ямар ч сонголтгүй хүнд байдалтай л байх шиг байна. Магадгүй хүний ажлыг нь хийж өгч, амралтын цагийг нэмэгдүүлэх технологи ирээдүйд бий болж байж л өдөөгийн хөгжлийн тодорхойлолтондоо хүрэх цаг ирж магадгүй юм...Харин одоогоор эхний хэдэн хэмжүүрүүдийг өндөр түвшинд хүргэсэн ч сэтгэлзүйн сайн сайхан байдлаа дээшлүүлэх тал дээр сонголтгүй байна.

Тэгэхээр хөгжил гэдэг нь эд зүйлс, хангамж үйлчилгээ, амьдрах орчин, цагаа ч дураараа сонгох сонголттой болохыг хэлж байгаа гэж боддог юм. Хэрэв ийм сонголттой болж чадахгүй, хөгжлийнхөө боол болон аз жаргалгүй нийгэм рүү чиглэх юм бол "Xөгжих хэрэгтэй юу?" гэдэг асуудлыг дахин бодож үзэх хэрэгтэй болно байх...

Elbegee at Harvard

The Eyes of Truth (Enigma)

Reminding me the steppes of Mongolia...

Зуун Чухал Сэдэв / 100 сэдэв /

Шинэ эхлэл: өөртөө зориулав

"Амжилт сэтгэлдээ зайтай хүнд л ирдэг."


Ингээд 20-ийн сүүлийн хагас эхэллээ. Бас 50-ийн 2 дахь хагас. Өдийг хүртэл бусдад өгөхөөсөө авах нь хамаагүй их байж. Хувиа хичээсэн ийм нөхөр аз дайрахад дандаа сайн хүмүүсээр хүрээлүүлсээр ирж. Тийм болохоор ч "авах ажил" маань өдийг хүртэл ингэж удаан үргэлжилсэн байх.

Харин үүнээс хойш, "бусдад хэр ихийг өгч чадах уу?" гэдэг сорилтийг өөртөө тавиад үзье. Учир нь цаашид дандаа өмнөх шигээ аз дайрахгүй нь тодорхой. 50-ийн 2 дахь хагаст хүн бүрийн л адил "Өгөхгүйгээр авахгүй" гэдэг амьдралын хатуу зарчмын дагуу  явах болохоор.

Ингэж орой ухаарч буй нь 2 шалтгаантай байх.
1-т, хариу нэхэлгүй өгдөг хүмүүcийн хайранд хэт ташууран, зөвхөн өөрийгөө бодоод л урагшаа явдаг байсан болохоор.
2-т, бараг л хөдлөлгүй байрандаа зогссон энэ 1 жил явж байх зуур бодох зав гардаггүй зүйлcийн талаар эргэцүүлж, ойлгодоггүй байсан зүйлүүдээ ойлгох цаг хугацааг олгосон болохоор.

Нэг талаас хүний хамгийн гялалздаг залуу насны 1 жилийг дэмий шахуу өнгөрөөсөн, нөгөө талаас олон зөрчлийг гаргаж ирж тунгаан бодуулсан 1 жил байлаа...

Өөрийгөө л бодох нь сэтгэлдээ өөрөөрөө л хязгаарлагдах хэмжээний зайг үүсгэдэг байх. Өөрөө өслөө ч хэзээд зай давчуу хэвээр. Яваандаа давчуу зайнд өөрөө ч өсөхөө больж, өөрийнхөө болохгүй гэж хичээдэг тэр дүр төрх рүү л улам дөхнө.
 Харин хүнд өгч чадаж байнаа гэдэг нь сэтгэл дотроо бусдыг ч агуулах уужуу зайтай, хувь хүн талаасаа илүү өссөнийг илтгэх шинж байх. 

Ингээд шинэ шат, шинэ зарчим, шинэ эхлэл...Гэхдээ л нэг хэсэгтээ авах нь давамгайлсан хэвээр л байна байх...Өөрчлөх зүйл, сурах зүйл олон байна даа. Хувь хүн талаасаа эргэлт хийх 1 жил болно байх гэж найдъя...


2012.08.29

PG ad

This 2 min ad will make you emotional...

Miracle Body: Usain Bolt (Japanese)

The Fastest Man Ever Lived

3 сая хүнтэй, шороон дээр бэлтгэлээ хийдэг ч дэлхийн хамгийн хурдан гүйгчид яагаад Ямайкаас төрдөг вэ? Авъяас хичээл зүтгэл 2-ын аль нь илүү вэ? Хариултыг эндээс: Usain Bolt-ын тухай кино, тайлбарлагч нь Michael Johnson.

IMO Алтан медаль (2012. 07.16 FB note)

1. IMO алт ба хүмүүсийн үнэлэмж

Монгол улс Олон Улсын Математикийн Олимпиадаас (IMO) 2 даxь алтан медалиа авч. Өглөө Твиттер уншиж байгаад "булчингаараа алт авахаар Монголд бөөн юм болоод, харин тархиараа алт авахаар яах бол?" гэсэн пост уншаад, "Нээрээ яах бол?" гэж бодогдсон шүү. Амжилт гаргаж байгаа бол аль алиныг нь л сайшаах хэрэгтэй байх.

Мэдээж спорт, эрдэм ном шал 2 өөр зүйл болохоор харьцуулах утгагүй байх л даа. Аль нэгийг нь сайн эсвэл муу гэх гэсэнгүй. Эрүүл мэнд ч, мэдлэг ч хүнд хэрэгтэй. Спорт харахад илүү ойлгомжтой, олон хүнд сонирхолтой санагддаг болохоор Олимп, Дэлхийн уралдаануудад үзүүлж буй амжилт илүү олон хүний сонирхлыг татах нь аргагүй. Ялалтын мөч ч хүн бүрийн л баярт мөч. Харин олимпиадын бодлогыг уншаад ойлгох ч хүн цөөхөн болохоор олонхийн анхаарлын төвөөс гадуур байх нь ч бас яалт ч гүй зүйл байх. 

Асуудал юунд байна вэ гэхээр, улстөрчид  олон  энгийн хүмүүст ойр байдаг тэр  ялалтын агшныг л ашиглаж өөрсдийнхөө PR давхар хийхээс өөр сонирхолгүйд байгаа юм. (08 оны Бээжингийн олимпийн үеийн Ерөнхий сайд шиг)... Уул нь боловсрол мэдлэг чухал гэдэг үнэлэмжийг ч бас ард иргэддээ суулгаж өгөхөөө мартахгүй байвал урт хугацаанд улсдаа, нийгэмдээ муугүй хувь нэмэр оруулах боломжтой байх. IMO-алт гэдэг яг л тийм боломж.

2. IMO ба Монгол

 Ер нь математик, IMO-той амьдралаа холбож ирээгүй над шиг олонхи хүмүүсийн хувьд IMO-ийн талаар сайн мэдэхгүй байх. Миний хувьд, 10 жилд тооны хичээлд дуртай байсан ч гүнзгийрүүлж сонирхоогүй, тийм орчинд ч байгаагүй болохоор IMO-ийн талаар мэддэггүй байсан. Анх их сургуульд орж байж л тоо сонирхдог найзуудын ярианаас бага зэрэг ойлголт авч, бага ангид байхад нэг ах гадаадаас тооны алтан медаль авч гээд телевизээр гарч байсны учрыг ойлгож байв. Дараа нь Японд ирээд л жинхэнэ оролцож, амжилт гаргасан хүмүүстэй нь цуг сурч, нөхөрлөх боломж гарч, IMO-ийн талаар нэлээд сонссон зүйлтэй болсон гэх үү дээ. 

Сонссон, үзсэн, уншсан зүйлсээ эмхэтгээд доорхи мэдээллийг магадгүй над шиг мэддэггүй хүн байвал хүргэе гэж бодлоо.

a. Монголын тухай:

Анх 1964 онд оролцож, хүрэл медалиар гараагаа эхэлсэн. Түүнээс хойш:

Алт: 2 (1997, 2012)

Мөнгө: 19

Хүрэл: 46

Хүндэт өргөмжлөл: 39

Багийн хамгийн дээд ранк: 19* (2004, нийт 85 улс) 

( Source: IMO Official  http://www.imo-official.org/country_individual_r.aspx?code=MNG )

 *Хальт гайхуулахад, манай найзуудын 2004 оны Грект гаргасан амжилт нь Монголыг 19-т жагсаасан ;)

   Монгол улс: Xүн амын тоогоороо дэлхийд 135 -т жагсдаг (2011)

                       1 хүнд ноогдох GDP-ээрээ дэлхийд 157-т жагсдаг (2011, PPP)

                       Бээжингийн Олимпийн Ранк: 31 

Уул нь Монгол цөөхөн хүнтэй, мөнгө санхүү хомс гэхэд дэлхийд шилдэг нь байж болох иймэрхүү потенциальтай залуу хүмүүсийг олон бэлдэж гаргаж чаддаг. Харин тэдгээр потенциалаа эргээд ашиглах боломжийг бүрдүүлэх тал дээр..?

Хэчнээн олон Эйнштэйн потенциалаа нээх, ашиглах боломж байхгүйгээс болж хонь хариулсаар насыг илээсээр ирсэн бол...

3. IMO-ийн тухай товч: 

Их дээд сургуульд ороогүй, 20 хүртэлх насны залуусын дунд зохиогддог олон улсын математикикийн олимпиад. Жил бүр ойролцоогоор 100-аад орноос, шилдэг 6 залуу математикчдаас бүрдсэн баг оролцдог. Оролцогчид тус бүр 7 онооны нийт 6 бодлогон дээр 2 өдөр, өдөрт 4.5 цаг өрсөлддөг. Анх 

1959 оноос Зөвлөлтийн системийн орнуудын хүрээнд зохиогддог байж байгаад сүүлдээ бусад орнуудыг ч хамруулан, Дэлхий дахинд зохиогддог болсон.

Шагнал өгөхдөө, оролцогчдыг хувийн дүнгээр нь жагсаан, ойролцоогоор эхний 50%-ээс 1:2:3 харьцаатайгаар алт, мөнгө, хүрэл медалиудыг тус тус олгодог. Медаль авахад мэдээж авъяас, багш, бэлтгэлээс гадна тухайн жилийн бодлогын онцлог (оролцогчийн сайн чаддаг салбарын бодлого байх эсэх), нийт оролцогчдын бодолтын байдал зэрэг нь нөлөөтэй болохоор аз нэлээд чухал гэгддэг. Түүнчлэн онцгой уран аргаар бодлого бодсон тохиолдолд тусгай шагнал, мөн 1 бүтэн бодлого бодсон тохиолдолд хүндэт өргөмжлөл олгодог. Үе үеийн олон нэртэй математикч, эрдэмтэд IMO-оос төрсөн байдаг.

 Амжилттай орнууд:

ИМО-д хамгийн амжилттай оролцдог орнуудад нийтлэг ажиглагддаг зүйл нь математикийг бараг тахин шүтдэг соёл. Жишээ нь UK эдийн засгийн хүч, хүн ам, хөгжилтэйгээ харьцуулахад IMO-дахь багийн амжилт нь нэлээд чамлахаар ( 2012 ранк 22). Үүнд нөлөөлдөг зүйл нь UK-д математик сайн чаддаг байх нь cool зүйл биш, эсрэгээрээ хүүхдүүд geek энэ тэрээр нь дууддаг. 

Харин үүнтэй эсрэгээр, санхүү мөнгөний гачаалалтай ч математикийг үнэлдэг соёлтой Орос, хуучин Зөвлөлтийг дагасан Болгар, Румын, Унгар, Вьетнам зэрэг орнуудаас сайн оролцогчид нэлээн байдаг. (Монгол ч бас Оросоос хаа очиж нэг сайн зүйл сурсан нь математик байх.) 

Байнга топ 1-2т байдаг Хятад болохоор тусгай олимпиадын сургуулиудтай, тэндээсээ улсынхаа багт сонгогдох нь IMO-д амжилт гаргахаасаа хэцүү гэгддэг. IMO-д оччихоод алт авахгүй л бол багийнхан нь шоолдог гэж байгаа.

Америкийн хувьд сайн толгойнуудыг бэлдэж ч чаддаг, худалдаж авч ч чаддаг болохоор бас л тогтмол топ 2-5д байдаг.

Source: http://topdocumentaryfilms.com/beautiful-young-minds/

(2006 оны UK багийн ИМО-д оролцох багийн сонгон шалгаруулалт, олимпиадын бэлтгэлийн тухай хийсэн documentary дээрх ярилцлагуудаас ).

IMO- рекордууд:

1. Хувийн:

Хамгийн олон алт: 4 удаа:  

Reid Barton(USA), Teodor von Burg(SRB), Christian Reiher(GER),  Lisa Sauermann (GER)

Хамгийн залуу алт: 13 нас  Terence Tao (Australia)

Хамгийн залуу медаль: 10 нас Terence Tao (Australia) 

Бүтэн бодолт (42 оноо): 3 удаа  Ciprian Manolescu (Romania)

Хамгийн залуу бүтэн бодолт:  14 нас Noam Elkies (USA)

2. Багийн:

Хамгийн олон багаараа (6 оролцогч бүгд) алт: 

China: 11 удаа

Russia: 2 удаа

United States: 2 удаа

Bulgaria: 1 удаа

Багаараа бүтэн бодолт:

United States 1994

Олимп ба Монгол хүн

Олимп гэж сайхан шүү. Хүний тэсвэр тэвчээр, бие бялдар хэр өндөр түвшинд хүрч болдгийг дэлхийн шилдгүүдээс харах 4 жилд 1 тохиох боломж. Тэгээд мэдээж хамгийн сайхан нь өөрийн тамирчдаа хөгжөөн дэмжих. Баярлах хөөрөх, сандарч догдлох, уурлаж бухимдах хожил хожигдлын агшнууд...

Олимп ба SNS:

Лондон 2012-ийн нэг гол онцлог нь яалт ч үгүй SNS байна. 2008 онд Facebook, Twitter-ээр ингэж хүчтэй Олимп яригдаж байгаагүй санагдаж байна. Ерөнхийдөө гэртээ эсвэл хаа нэгэн кафе, паб-д гэр бүл, найзуудтайгаа ТВ-ийн тайлбарлагчийг сонсоод л үздэг байсан. Харин одоо тамирчид маань яаж байгааг Twitter, Facebook-ийн wall дээрээс шууд мэдэж болохоор болж. Гадаадад Монголчуудтайгаа нийлж үзэх боломж бага хүмүүсийн хувьд л ингэж нэт-ээр мэдээлэл солилцож байна уу гэхээр, Монголд байгаа хүмүүс ч мөн ялгаагүй секүнд секүндээр нь үйл явдлыг мэдээлж байна. 

Монголчууд ба гадаадууд:

Монголчууд Олимпод хэр их сонирхол хандуулдгийг энэ жил л анх мэдэрлээ. Twitter, Facebook-ийн пост-уудаас ажиглагдсан нэг зүйл гэвэл Олимпод хандаж байгаа гадаадууд, Монголчуудын сонирхлын ялгаа. Нээлтээс хойш 7 хоноход Монголчууд маш идэвхитэй Олимпийн талаар ярилцаж байхад, таньдаг 1 ч гадаад найз маань тэмцээн уралдааны талаар пост хийсэнгүй. Уул нь миний таньдаг гадаад, Монгол алиных нь дотор ч мэргэжлийн тамирчин хүн байхгүй, ихэнх нь над шиг л оюутан эсвэл саяхан төгсөөд ажиллаж байгаа жирийн хүмүүс. Миний таньдаг хүмүүс л идэвхитэй байгаад байна уу гэтэл Олимпийн tweet дээр монголчууд дэлхийд тэргүүлж байна... 

Бодит амьдрал дээр ч төстэй зүйл ажиглалаа. Өмнөх Олимпуудаар үргэлж Монголд байсан болохоор Олимп хүн бүрийн ярианы сэдэв болж, суваг болгон дээр гарах нь хэвийн зүйл гэж боддог байв. Улс дотроо байхдаа мэддэггүй зарим зүйлийг гарч байж л ойлгох анзаарах тохиолдол байдаг. Японд Олимпод тэгж массаараа хүчтэй анхаарал хандуулдаггүй юм байна. Хүнтэй уулзахад Олимп бараг л ярианы сэдэв болохгүй, train-ий дэлгэцээр Олимпийн мэдээ гарч байхад зорчигчид утсаараа оролдоод л сууж байдаг. Утсан дээрээ Олимп үзэж байна уу гээд харахаар тийм биш. Саяхан сэлэлтийн багш маань хүртэл 17 настай Японы ахлах сургуулийн сурагч Фелпсийн урд орж медаль авч гэхэд огт мэдэхгүй гайхшруулж байв... 

Дээр олон улсын математикийн олимпиадийн үеэр ч бас төстэй зүйл ажиглагдсан. Гадаад найзууд чимээгүй, харин Монгол найзууд бүгд мэдээд ярьж байв. Twitter дээр 100 хүрэхгүй хүн дагадаг, Facebook дээр ч цөөхөн найзтай болохоор миний sample бүтэн улсуудыг төлөөлүүлж дүгнэхэд хангалттай биш байх л даа. Арай олон sample-тэй хүмүүс надтай ойролцоо зүйл хэр ажигласан бол?

Амжилтын нууц:

Гадаадуудыг байя гэхэд ямар ч байсан Монголд спорт, тооны хичээлийг чухал гэж үзээд, нийтээрээ их анхаарал хандуулдаг соёл байдаг гэдгийг бүгд мэдэх байх. Манайхан ч 3 сая хүрэхгүй хүнтэй, санхүүгийн боломж муутай хэрнээ спорт, мат-ийн уралдаанд хэдэн зуун сая хүнтэй, дэлхийд тэргүүлэх баян орнуудын сайн хангамжтай хүмүүстэй өрсөлдөж, амжилт гаргаж чадаж байна. Гэхдээ үүний гол шалтгаан нь Монгол хүний онцгой чадвар гэхээсээ спорт, мат-ийг нийтээрээ үнэлж, чухал гэж үздэг соёл гэж би боддог юм.

Гол шалтгаан нь соёл гэхээр санал нийлэхгүй хүн гарах байх. Уул нь Монгол хүн тусгай чадвартай байгаасай гэж боддог л юм. Гэхдээ яагаад гэдгийг өөр өнцгөөс харвал Монгол хүний онцгой чадвар нь юу вэ гэдгийг арай ойлгомжтой тайлбарлаж болох юм шиг санагдаж байна. Доорхи 2 жишээг тайлбартаа ашиглая.

Мат-ийн хувьд амжилт гаргадаг орнууд нь заавал мөнгөний боломж, хүний тоо гэхээсээ Мат-ийг дунд сургуулиасаа нийтээрээ бараг л  шашин шиг шүтдэг хуучин Оросыг дагадаг орнууд, эсвэл хичээл их хийдэг соёлтой Солонгос, Хятад, Вьетнам зэрэг Азийн орнууд байдаг. Харин олон хүнтэй, мөнгөтэй жишээ нь Англид тоонд сайн байх нь тийм ч cool зүйл биш болохоор мат-ийг сонирхож хичээллэх хүн харьцангуй цөөн, үр дүнд нь IMO-д ч харьцангуй өндөр амжилт гаргадаггүй гэгддэг. 

 Спортын хувьд, жишээ нь үндэсний бөхийг аваад үзье. Монголд нэг аймгийн, нэг сумын, бүр нэг голоос 3 аварга төрсөн сонин тохиолдол байдаг.  Үнэхээр тэр голын залуус бөхийн онцгой авъяастай юу гээд сонирхоод үзсэн юм. Тэгтэл, тэр нутагт нэг алдартай сүм байдаг ба олон лам банди нар цуглаж, ноцолдож өсдөг байж. Энэ нь тэр нутагт бөх дэлгэрэх суурь нь болж, улмаар аймагтаа, цаашлаад улсад том амжилт гаргасан бөхчүүдийг төрүүлсэн юм билээ. Харин сүүлийн үед бөх хөгжөөд, Наадамын бөхчүүд Улаанбаатарт бүтэн жил тасралтгүй бэлтгэл хийдэг болоод ирэхэд улсын цолтой бөх ч тэр нутгаас дахиж төрсөнгүй. 3 аварга төрсөн нутгийн хүүхдүүдэд байсан бөхийн онцгой чанар гэнэт алга болсон уу..? Сагсны хувьд ч Америк яагаад хүчтэй вэ, Сүмод Япончууд яагаад муу вэ гэдэгт иймэрхүү тайлбар хийж болно.

Аливаа улс, нутагт спорт ч бай, тоо ч бай, тухайн зүйлийг хэр олон хүн чухал гэж үзэж, сонирхож байгаа нь хөгжлийнх нь түвшинд нөлөөлж, сайн эсвэл муу байхад гол үүрэг үзүүлдэг бололтой.

 Монголчуудын жинхэнэ онцгой чадвар ба тэрийг хэрхэн ашиглах:

 Тэгэхээр Мат, Олимпийн жишээнээс харахад Монголчуудын жинхэнэ онцгой чадвар Тоо ч бай, спорт ч бай, "чухал гэж нийтээрээ сонирхож үзсэн зүйлийг хийж, ялагч байх дуртай, байж чаддаг" чадвар юм уу? Магадгүй эзэнт гүрний үед сайн байлдах нь нийгэмд өндөр үнэлэгдэж, хүн бүр шагшин магтдаг байсан болохоор олон сайн баатрууд төрж, жишээ нь байшин барьж тариа тарихыг үнэлдэг соёлтой улсуудыг эзэлж, дэлхийн түүхийг бичсэн юм болов уу? 

Ямартаа ч спортод хайртай, дунд сургуульд математикийг cool гэж үздэг соёл нь нөлөөлж цөөхүүлээ, санхүүгийн боломж муутай хэдий ч дэлхийн хэмжээнд өндөр амжилт гаргаж байгаа нь бахархалтай хэрэг. Тиймээс Монголчууд спорт, мат-ийг үнэлдэг шигээ ажил хөдөлмөрийг чухалчилдаг нийгмийн үнэлэмжтэй болчихвол Монгол хүн бүр сайхан амьдрах цаг хол биш.

------------------

Харин одоо тийм байна уу гэвэл, үгүй. Монголчууд залхуу гэдгийг Монгол хүн бүр хүлээн зөвшөөрөх байх...Олимпийн жишээн дээрээс л харъя. Аль ч зүйлийг 2 талаас нь харж болдгийн адил спорт сонирхох ч бас сайн муу талтай. Сайныг нь дээр ярьсан, үр дүнг нь бид харж байна. Баярлаж, бахархаж байна. Харин нөгөө талаас нь харвал, спорт хэт их сонирхоод ажил хийхгүй байна гэж бас тайлбарлаж болно. Жишээ нь, 3 сая хүрэхгүй хүн 300 сая хүнтэй интернетийн эх орныг давж жиргэж байна гэдэг 

1 хүнд ноогдох медалиар 1-т бичигдлээ ч, 

1 жиргээнд ноогдох мэдалиар хамгийн сүүлд,

1 медальд ноогдох эдийн засгийн  ашигтай үйл ажиллагааны цагаар хамгийн сүүлд бичигдэнэ гэсэн үг үү?

 --------------------

Малчин ч бай, бизнесмен ч бай амжилттай хүмүүсийг харж байхад нийтлэг нэг зүйл нь хэн нэгэнд (жишээ нь төрд) өөрийгөө найддаггүй, гайхалтай хөдөлмөрч хүмүүс байдаг. Хэрвээ хөдөлмөрч байх нь дунд сургуульд мат чаддаг, олимпод медаль авдаг шиг cool зүйл гэсэн нийгмийн үнэлэмжтэй болчихвол "Нийтээрээ үнэлдэг юмыг хийж, ялагч байх дуртай, байж ч чаддаг" Монгол хүний онцгой чадвараа ашиглаж Монголчууд улсаараа сайхан амьдрах болно.

Ингэж их нуршаад юу хэлэх гэсэн бэ гэвэл, Олимп үзэхээ болиод ажлаа хий гэх гээгүй л дээ, хэхэ. Давуу сул талын аль алинаа мэдэж байх нь сул талаа нөхөж, давуу талаа хөгжүүлж, цаашид өсөхөд хэрэг болох байх гэдэг үүднээс л өөрийн бодлоо бичлээ.

Olympics and Economics

Here is a quite interesting research on the link between hosting the Olympic Games and its effects on the country's economy.

"Over the past 10 Olympics, the host nation has won 54% more medals than when it was not the host nation. If medals are your preferred currency, this represents a high return on investment" says a recent research by Goldman Sachs. Otherwise, Olympics might NOT be the best business opportunity for a country. 


Full report: Goldman Sachs report

Moody's says Olympics "unlikely to boost" economy.
Moody's report

Enjoy London2012!

Жин хасав

Жин хасах ч миний хувьд айхтар хүнд ажил биш бололтой, одоохондоо.
Жор нь гэвэл:
1. бага унтаад,
2. бага идээд,
3. сэлээд байх.
2-3 цагийн нойр, 2 хоол, 30 мин сэлэлтээс өдрийнхөө эрч хүчийг аваад яваад байхад 7 хоногт 3 кг хассан байна. Хурдан жин хасахын нэг муу нь гэнэт футболканууд хүлхийж, өмд тэлээгүй унаад, бас жаахан тамиргүй болчихдог юм байна. Жин хасч тэмцээнд ордог тамирчид яаж болдог байнаа...

Гэхдээ гуалиг энэ тэр болох гэж ингэсэнгүй л дээ. Юмыг цагийг нь тулгаж хийх гээд байдаг муу зуршлаас болж судалгааныхаа явцын илтгэлийн өмнөх хэдэн өдрүүдэд өөр сонголтгүй болж үлдсэн нь энэ. Уул нь хэдэн сарын хугацаатай байсан ч үр бүтээл муутай өнгөрөөчихсөн болохоор ихэнх ажлаа deadline-ий өмнөх хэдэн өдөрт овооруулчихав. Өмнө нь болохоор цаг байгаа гээд хийх хүсэл төрөхгүй, хийх гээд суусан ч сайн төвлөрөхгүй яваад л байлаа.

Ингээд илтгэлээс 10-аад хоногийн өмнөөс л сая нэг "ухаан орж" хүссэн хүсээгүй өдөржин Excel-ээр "занималдах" болов. Уул нь яг бариад авахаар гайгүй хурдан урагшилчих юман дээр л халширч суусаар нэлээд цагийг үр бүтээлгүй өнгрөөчихснөө ойлголоо. Олдохгүй байх гэж бодож байсан дата-нуудаа ч яг хайгаад үзтэл гайгүй олдчихлоо. Нэг сонирхолтой зүйл гэвэл, Монголын тухай датаг орос хэл дээр Японы сургуулийн номын сангийн хүн бараг ашигладаггүй хэсгээс олов. Орос хэл сурч байсан маань 10 жил төгссөнөөс хойш бараг анх удаа л ингэж хэрэг нь гарав.

Ямар ч байсан хэрэгтэй дата-нуудаа бараг олчиxсон болохоор дараагийн ажил нь эмхлээд, тооцоогоо хийгээд, илтгэлээ бэлдэх. Ялангуяа дата эмхлэх хүнд биш мөртлөө ажиллагаа ихтэй хамгийн балиар "хар" ажил байв. Гайгүй хөгжимгүйгээр цаана нь гарах аргагүй санагдав. Өлсөхөөрөө хоол хоолоо идээд, ядрахаараа явж сэлчихээд л, үүр цайгаад ирэхээр хэсэг дуг хийчихээд л хөгжмөө сонсоод л хуруугаа кийборд хэдэн өдөр дискодууллаа. Бас Бразил кофенд нэлээн оров.

Ингэж ингэж илтгэл тавьхаас 2 цагин өмнө л бүx зүйлээ дуусган, 1 давтаж үзээд, тараах материалуудаа хэвлээд ерөнхийдөө бэлэн болов. Азаар бороотой байсан тул Токиогийн саун шиг бүгчим халуун арай сэрүүсч, гайгүй хоол идэх сонирхолтой болсон байлаа. Хэдэн өдөр алгассан өдрийн хоолонд орчихоод үсээ янзлаад анги руу алхав. Каффеин, бассеин 2 оор дутуу нойроо сэргээгээд яваад байсан болохоор яалт ч үгүй муухай царайтай...

Илтгэл дээр me against 3 профессор, 4 доктор, 2 мастерийн оюутан. 30 минут орчим яриад гайгүй дуусгасан ч шүүмжлүүлэх зүйл нэлээд гарав. Бага хугацаанд яаруу хийсэн маань ч яалт ч үгүй нөлөөлөв. Дутуу зүйл ч их байлаа, өөрөө огт олж хараагүй зүйл, шинэ санаанууд ч их байлаа. Багш нар аргагүй хийдэг ажил нь paper бичих болохоор нэлээн хэрэгтэй зөвлөгөөнүүд өглөө.  Явцын илтгэл болохор шууд маш сайн байснаас эхэндээ алдаатай байсан нь дээр байх л даа. Гэхдээ дараагийн илтгэлээ эртнээс сайн бэлдэж орохгүй бол...Хийх зүйл нэлээд тодорхой байсан тулдаа л энэ удаад богино хугацаанд хийж амжууллаа.

Хурд нэлээн саараад, хорвоо дэлхий slow motion-д ороод зомби царайлчихсан ч, гэхдээ цээжнээс нэг хэсэг ачаа аваад хаячихсан юм шиг арай хөнгөрчихсөн ангиас гарч ирэв...

Bye getsu25, hello iTumee!

Блог нэлээд мода-нд орж байх үед өөрөө ч бас бичмээр санагдаж блог нээх бодол төрсөн юм. Тэгээд blogger.com луу ороод яг нээх болтол blog address-ээ ч шийдээгүй, түрүүлж нүдэнд туссанаар нь 月25 (getsu25=Monday25) гээд ширээн дээрх календарийн өдрөөр нэрлэчихэж байв. Ингэж www.getsu25.blogspot.jp төрснөөс хойш 5 жил өнгөрчээ.

Тэгээд эхний хэдэн бичлэгийнхээ нэгэнд ингэж бичиж байж:
"Ер нь блог бичих болсон нь Эврика гэж орилохоор нээлт хийчихээд, эсвэл нэг их мундаг хүн болох гэж ядан хэрээсээ хэтэрсэн том том юм ярих гэснийх биш л дээ. Өөрийгөө таних, бодлоо цэгцлэхэд маань л нэлээд тус болох байх гэж бодсон юм. Бодол санаа бичлэг болон үлдэх учраас эргээд уншиж байхад тэр үейин БИ-г одоогийн БИ-тэй харьцуулах боломж ч бас нээгдэх болов уу..." Блогоосоо өөрийнхөө өөрчлөлтийг харж болох байх гээд Хувьсал гэж нэрлэсэн юм.


Түүнээс хойш янз бүрийн л сэдвээр бичиж. Дунд нь залхуутай зүйл ч бичиж, хэрэггүй тэнэг зүйл ч байна, өөрийгөө шоолохоор инээдтэй зүйлс ч байна.  Гэхдээ эргээд хааяа уншиж байхад блог маань үнэхээр өөрийнхөө бодол, үнэлэмж, мэдлэгийн хувьслыг тольдох нэг хэрэгсэл маань болсоор ирж. Өмнө нь гайxширдаг байсан олон зүйлийнхээ хариуг олчихоод эргээд харахад би хаанаас ирсэн, одоо хаана явна гэдэг баримжаа авахад маань тус болдог гэх үү дээ.

Ер нь  иймэрхүү зүйлийг өдрийн тэмдэглэл хэлбэрээр өөртөө зориулаад бичээд явж болох ч 
 бодлоо хуваалцахыг хүсч байсан болохоор блог бичсэн байх л даа. Харин бодлоо хуваалцах арга энэ хугацаанд нэлээд өөрчлөгдөж. Анхны пост-оо хийж байхад iPhone гараагүй байлаа. Одоо харин хүн бүр л smartphone-дээрээсээ Facebook, Twitter шалгадаг болж,  харин блог hot зүйл байхаа больж. Блог хандалтын тоо ч буурах хандлагатай байна, feedback ч огт ирэхээ больж.

Тийм болохоор бичихээ болихгүй ч, share хийх аргаа өөрчлөх цаг нь нэгэнт болсон санагдана. Харин яаж: Энэ чигээр нь үргэлжлүүлээд FB, Twitter лүү share хийгээд явсан нь дээр юм болов уу? Эсвэл feedback сайтайгаар нь шууд Facebook Note дээр Public Post болгосон дээр юм болов уу? --Одоохондоо хараахан шийдээгүй л байна.

Ямар ч байсан эхний өөрчлөлтөө random-оор өгсөн blog address-ээ солихоос эхэлье гэж бодлоо. Ирэх 7 хоногоос www.iTumee.blogspot.com болгож өөрчилъе гэж бодож байна. www.getsu25.blogspot.com-той 5 жил цуг байсан уншигчиддаа баярлалаа!

"The Dream Team" by NBA TV

 A great documentary about the greatest team in a history of team sports. This is a story about how basketball has become not just basketball.

WE CARE!

4 жилд 1 удаа 1 л өдөр улстөржих муугүй байх л даа, гэхдээ дэмждэг нам байхгүй болохоор даан ч чадахгүй юм...

...Багадаа уул нь сонгуульд дуртай хүүхэд байсан юм. Эмээгийнхээ саналын хуудсыг бөглөж өгдөг байсан маань их л сонирхолтой санагддаг байв. Хөдөө сонгууль болохоор залуучууд нь төв руу морь эсвэл унаагаар өөрсдөө очиж саналаа өгдөг, харин өндөр настнуудын саналыг тусгай  томилсон хүмүүс гэрт нь очиж авна. Эмээ маань сургуульд суугаагүй, бичиг үсэг сайн чаддаг зүйл нь биш байсан болохоор би "туслах" нь болдог байсан хэрэг л дээ. Санал авах хүмүүсийг ирэхэд сонгох нэр дэвшигчийнхээ нэрийг чихэнд хэлчихнэ. Тэгээд үлдсэн ажлыг нь надад даалгачихна. Энэ нь  9 настай жаалд тухайн үед их л сонирхолтой ажил байлаа. Уул нь насанд хүрээгүй хүүхдийг итгэмжлэх нь хууль дүрэмдээ болдог ч байсан юмуу гэж гайхдаг юм, ямартаа ч одоо эргээд бодохоор бага насны сайхан дурсамжуудын маань нэг болон үлдэж.

Харин арай том болоход улстөр, сонгууль гэх мэт зүйлд аяндаа сонирхол татагдахаа байв. 10 жилд ангийнхан, найзууд улстөр, нам энэ тэр ярихаар утгагүй санагдаад ярианд огт оролцохгүй. Товчxондоо, 16 настай пацан-уудын хэрээс хэтэрсэн зүйл, улсын ирээдүйг шийдчих болоогүй гэж бодоод math-ийн даалгавар ч юм уу, бөмбөг нүдэх гэх мэт өөрийнхөө зүйлийг хийхэд л анхаарлаа төвлөрүүлдэг байв.

Их сургуульд ороход байдал сайжирсангүй. Сонгууль гэхээр ялгаагүй л худалч намууд, хуурамч хүмүүс ялж ялагдаж, хольж солигдож байдаг, ер нь улстөр онцын ач холбогдолгүй зүйл гэдэг ойлголттой болчихсон байсан. Тэгсэн хэрнээ ерөнхийлөгчийн сонгууль болох үеэр сонгуулийн насанд хүрч, анх удаа өөрийнхөө сонгосон хүнийг дугуйлах нь сонирхолтой санагдаад ч тэр үү,саналаа өглөө. Гэтэл сонгосон дэвшигч (Жагаа!) маань ер нь өөр хүний санал авсан ч юмуу гэмээр навс ялагдаж, сонгуульд "ганц миний санал ер нь байсан байгаагүй хамаагүй юм биш үү" гэдгийг бодитоор ойлгуулав.

Тэгээд удаа ч үгүй гадагш явж сурахаар болж хилийн дээс алхлаа. Түүнээс хойш урдах хичээл, ажил, хобби гэх мэт өдөр тутам зууралддаг зүйлсдээ түүртэж явсаар дараа дараагийн сонгуулиудыг сонирхсон ч үгүй. Харин нэг л  зун шалгалтууд ойртчихсон номын санд сууж байгаад "Улаанбаатарт танк орж ирлээ" ч гэх шиг сонин мэдээ сонслоо.  Удаа ч үгүй  "7 сарын 1 болчихлоо" гээд гадаадын сонины бараг эхний нүүрэн дээрээс уншлуу даа. Түүнээс хойш ер нь гадны бүхий л том хэвлэлүүдээр  Minegolia, Pollution, Visit, Nuclear Petition гэх мэт keyword-той  Монголын тухай мэдээ байсхийгээд л гардаг болов.

Нутагтаа байхад л Монгол, Монгол гээд яриад байдаг ч гараад явахаар хэн ч мэддэггүй жижигхэн орныг маань дэлхийн нэртэй мэдээллийн хэрэгслүүд анхааралдаа аван байн байн бичээд эхлэхээр ер нь юу болоод гээд байна, юу болох гээд байна гэдэгт илүү татагддаг юм байна. Гэхдээ тэглээ гээд гэнэт улстөр, сонгуульд сонирхолтой болчихсон юм байхгүй л дээ. Сонгуулийн хувьд, сонирхол хамаагүй, зүгээр улсынхаа ирээдүйг шийдэхэд хувь нэмэр оруулах нэг үүрэг, хийх ёстой зүйл гэдэг утгаар нь илүү хүлээж авдаг болсон байх...

Товч намтар маань нэг ийм. Одоо гол ажилдаа оръё.

Уржигдар саналаа өгөх гээд Токиод байдаг ЭСЯ дээр очтол өөр хийх ажилгүй юм шиг дэмий зүйлд цагаа үрсэн "IQ муутай" 50 нөхрийн нэг болж таарлаа. Гадаадад суугаа иргэд саналаа өгөх боломжтой болсон ч
・өөрт ч ашиггүй, үр дүн ч гарахгүй зүйл,
・4 жилд 1 удаа Weekend-ээр явах ирэх цагтайгаа нийлээд  1-3 цагийн зав гаргачих хүн ч цөөхөн,
 гэдгийг IQ муугаас ч болсон уу, багад суусан "хөдөөний сэтгэхүй"-гээс ч болсон уу, ойлгоогүй байж. Бодвол хэзээ ч унтдаггүй, хэзээ ч амардаггүй дэлхийд хамгийн том эдийн засаг эргэлддэг хотод амьдарна гэдэг дэмий зүйлд 1 минут ч үрээд байх боломжгүй, ер нь амаргүй байдаг биз. Хээр талд хөл нүцгэн шилбүүрийн мод унан өсч, эмээгийнхээ саналын хуудсыг бөглөж өгөх өдрийг хэд хоногийн өмнөөс тоолон хүлээдэг байсан жаал ер нь яаж ч ойлгох билээ...

Ажил амралт, сургууль соёл, ар гэр хувийн амьдрал гээд өнөөдрийн аз жаргалд шууд нөлөөлөх ач холбогдол өндөр зүйлүүд өчнөөн байхад politics гэдэг маргаашийн тухай хоосон ярьдаг crap-д цагаа үрэх хэрэг ч үгүй биз. Тэртэй тэргүй саналаа өгөх механизм нь ч зөв ч юм уу буруу ч юмуу, зөв байлаа ч олигтой сонголт байгаа ч юм уу (ер нь өмнө нь байсан юм уу?), байлаа ч миний санал нөлөөлөх ч үгүй. Саналаа өглөө ч ирээдүйд юу ч өөрчлөгдөхгүй. Ийм л байсан, ийм ч байх болно. Хэрэв хүн бүр ингэж бодвол.

Тийм болохоор өнөөдөр үр дүнгүй байлаа ч маргааш үр дүн гаргахын тулд бага ч гэсэн WE CARE гэдгээ өнөөдөр л харуулах нь зөв юм болов уу гэж санагдаад байгаа юм. Саяны сонгуульд оролцсон 2000 хүний санал ч, нийт оролцохоор бүртгүүлсэн 4000 хүний санал ч, шинэчэлсэн бүртгэлд хамрагдсан 30 мянган хүний санал ч, бүр дэлхийн эргэн тойронд байх 100 гаруй мянган Монгол иргэдийн бүгдийнх нь санал байлаа ч ямар нэг зүйлийг өөрчлөх үү гэвэл, магадгүй үгүй л байх л даа.

Гэхдээ 10 гаруйхан хоногийн дараа нутагтаа сонгууль өгөх бусад Монголчууд маань интернет, телевизээр хараад сууж байна, өнгөрсөн бүтэн сайн өдрийн сонгуулийн санал асуулгын үр дүнг олж харах л байх. Тэгэхээр дараа санал өгөх хүмүүст нэг юм бодогдуулах дохио, магадгүй шийдвэрт нь нөлөөлөх хүчин зүйл болж чадахгүй гэж үү?  Ер нь өгсөн санал маань биднийг улстөрөөс цөхрөөсөн зүйлийг шууд өөрчлөх хүчгүй ч, үр дүн нь дараа нь санал өгөх  бусад хүмүүст ямар нэг нөлөө үзүүлэх л байх...

50 ч биш, 2000 ч биш, 30 мянга ч биш, 100 мянга ч биш, 2 сая хүн WE CARE гээд 4 жилд 1 удаа амралтын өдрийн 2 цагаа зориулвал ирээдүйг ч биш, одоог ч өөрчлөх боломжтой гэж бодогдох юм. Гэхдээ тийм зүйл хэзээ ч болохгүй л байх л даа. Соёлтой газар боловсрогдоод боловсрогдоод бас л 9 настай хөдөөний жаалын сэтгэхүйдээ хөтлөгдөөд байх шиг байна би...

Michael Sandel: The Lost Art of Democratic Debate

Speaker Introduction:
Michael Sandel is considered as one of the most interesting political philosophers, and one of the most  popular teachers in the World today. Prof. Sandel is best known for his legendary Harvard undergraduate course "Justice",  which has enrolled over 15, 000 students, and is the first Harvard course to be made freely available online (www.JusticeHarvard.org) and on public television. (According to Harvard University Department of Government)

Who has the best job in the World?

Who has the best job in the World-- Zuckerberg? Obama and Bernanke? or Lady Gaga?

I woud say it's Kobe.

Driving a Ferrari or taking a helicopter, sometimes a private jet to work, and either silencing or making a crowd of 20000 crazy by knocking down big-time shots are not the only special things about Kobe's job. Let me share some of my thoughts about his profession based on my research.

First of all, instead of hard-to-please customers, he has fans, including Hollywood stars, rock singers, politicians, businessmen...who appreciate what he does and do not hesitate to pay as much as $80K to watch his game, just one game...That's the privilege of being the most famous man in LA and one of the most famous athletes on the planet.
Next, there is no real boss for him, only supporters, the very best ones. Plus, he has a colleague who is named Meta Worldpeace. (The funny thing is that this is the name on his passport!). At least, his working environment must be exciting!
And last, what about the very important aspect of any job--pay? -- Highest in the league. In my calculation, he gets a salary of about $11K for stepping on the floor each MINUTE during this season --Not bad!

Above all, he enjoys his job, very much.
All these facts make one curious about one thing--how hard he has worked to get this s*xy job?

Very hard, since he was 6-7.
 When most children of his age did not have a real dream yet, Kobe watched top athlete's games and tried to imitate their moves on the hardwood. Luckily, he had "some" talents...
When most other high school kids were hanging out or having date nights, he was in the gym working on his games. All these efforts, including 5 a.m workouts and summer vacation trainings, helped him to get into the League at the age of 17, the youngest ever.
Then, as a pro, 6 hours a day, 6 days a week offseason workouts, 2-3 hour earlier appearance on team practices,  4 hours of workout even on a game-day, 1000 made shots almost every single day has become his things...Obviously, almost every pro, especially stars, are famous for their work ethics, but Kobe's work ethic is as exceptional as his professional career. The fact that none of the other superstars in Kobe's era has 5 championship rings makes his work ethic so special. Can he get his 6th ring this season-- we will see...

One last question: how he gets other things in life done? --Simple: Kobe doesn't do much things--he is completely focused on his stuff.

His private life is his 2 daughters.

He either does workouts or watches game tapes most of the time. Pushing himself to the level that hurts and feeling pains in his muscles is his addiction. He runs till he feels his lungs are burning so that he wants to spit up some blood; & crazy thing is that he loves it.

Social life is not in his vocabulary. He doesn't have neither close friends nor FB, twitter accounts; he turns off his cellphone during playoffs & then deletes all incoming messages after the Finals, without reading them.

In his free time, he attends TV shows and some endorsement deal related events. He makes trips abroad during the Olympics (sometimes it is a "business trip") and the World Cups...

& boy, he enjoys his life, pretty much, because he knows he has the best job in the world...

Why will China have an economic crisis?

This is a part of an interesting article from TIME.com explaining why China might face an economic crisis similar to Japan and Korea. The author emphasizes the dangers of the growth based on misplaced investments without market signals, and the weaknesses of an export oriented economy without sufficient internal consumption.

...I don’t doubt for a second that China will be a major economic superpower with an increasingly influential role in the global economy. In many respects, it already is a superpower. But that doesn’t mean the economy is free from problems, a good number of them created by the very statist system lauded by pundits in the U.S. and Europe. And in my opinion, if China doesn’t change course, and in a big way, the country will experience an economic crisis.

I’ve been thinking about China’s economic future, and the likelihood it will face some sort of terrible collapse, for some time, but I have until now been reluctant to come out with my views so strongly. The reason is that it is very difficult to tell what’s really going on in the Chinese economy. Data is sparse or unreliable. And China is in certain ways unique in economic terms — has history ever witnessed a giant of such massive proportions ascend so quickly in the global economy? Valid precedents are hard to find. Then there is the issue of timing. It is easy to say China will have a crisis; it is almost impossible to say when that might happen. Next month? Next year? Next decade? The fact is China could continue as it is for some time to come. So, in other words, when you make the type of prediction I just have, you have a good chance of getting it just plain wrong.

But the more time I spend in China, the more convinced I am that its current economic system is unsustainable. Yes, economists who specialize in China can give you all sorts of reasons why the country is supposedly different, and thus the regular rules of economics don’t necessarily apply. But one simple thing I always say about economics is that you can’t escape math. If the numbers don’t add up, it doesn’t matter much how big your economy might be or how fast it is growing or how heavy a role the state might play. And China has lots of numbers that just don’t add up.

A big part of the bad math is created by China’s state capitalism. China has adopted a form of the Asian development model, invented by Japan and followed, to varying degrees, by many rapid-growth countries around East Asia. The model, very generally speaking, functions like this: 1) capitalize on low wages to spark growth through exports and industrialize quickly with hefty amounts of investment, 2) guide the whole process with the hand of the state, 3) employ industrial policies and state-directed finance to progress into more and more advanced sectors. This system generates fantastic levels of economic growth for a while, but then eventually, it crashes. Japan had its meltdown beginning in 1990 (and it hasn’t escaped two decades later); South Korea, the country that copied Japan’s model most closely, experienced its crisis in 1997-98.

What happens? The model is based on what Alice Amsden, in her study of the Korean economy, called “getting prices wrong.” To spur on the high levels of investment necessary to generate rapid growth, the model depends on state-directed subsidization to make investing in certain industries or sectors more attractive and less risky than it otherwise would be. Cheap credit is made available for industry, or the state outright orders money to be invested in certain preferred projects. The exchange rate is controlled to encourage exporters. All sorts of subsidies, for energy, exports and so on, are dished out. Banks are not commercially oriented but act to a great degree as tools of government-development policy. All of these methods funnel money, private and public, into industrialization, creating the astronomical growth rates we see again and again in Asia.

The problem here is that prices can’t stay wrong indefinitely. There is a good reason why classical economists are always so focused on allowing markets to find the correct price level. In that way, markets send the proper signals to potential investors on where money should or should not go. If those price indicators are skewed, so is the direction of resources. The Asian model, by playing around with prices, eventually creates tremendous distortions, in which money is wasted and excess capacity is generated. Subsidized companies don’t have to generate returns in the same way as unsubsidized firms, and that leads them to make bad investment decisions to build factories and buildings that are unnecessary and unprofitable. As a result, loans go bad and banking sectors buckle. That’s exactly what happened in both Japan and Korea. Though their crises were tipped off in very different ways — the bursting of an asset bubble in Japan, an external shock in Korea — the reason both countries collapsed was the same: weak banks, indebted companies, silly investments.

China is indulging in all of the same excesses as Japan and Korea, and then some. The level of investment in China, at nearly 50% of GDP, is lofty even by Asian standards. The usual argument made in defense of such astronomical investment in fixed assets is that China is a large developing country that needs all of the buildings and roads it is constructing. Qu Hongbin, the very smart chief China economist at HSBC, made that very argument in a recent study:

There is a popular view in the market that China has overinvested and therefore can no longer rely on investment to sustain its growth. We disagree. China’s investment-to-GDP ratio is indeed very high (46%) … [But] China is only half way through the process of urbanisation and industrialisation. It still needs to invest more to cope with the rising demand for rail, hospitals and industrial plants. The recent infrastructure boom has boosted the country’s transport capacity, but China’s railway network is still shorter than that of the US in 1880 … In economic terms, we estimate that China’s capital stock per worker is only about 8% of that of the US and 15% of that of Korea. In other words, China’s capital accumulation is still far from reaching the stage of having diminishing returns; we believe the country needs to invest more, rather than less.

I completely agree. Yet the issue is not whether China needs more investment. The issue is whether China is getting the types of investment it requires. The fact that investment levels can be so high and yet the economy is so deficient in certain key aspects makes me think the answer is no. We can see that in the continued problem of excess capacity in China, in which companies go hog wild building too many factories in certain industries, often with borrowing from state banks. That has happened in steel and solar panels, for example. The country is investing hundreds of billions in high-speed railways even though ticket prices are beyond the reach of most Chinese, while many major Chinese cities don’t have subways.

A good part of this misdirected investment seems to be headed into the property sector. Real estate development has become the key driving force of Chinese economic growth. In theory, China’s very rapid urbanization makes such construction a necessity — but that depends on what is being built. In Wenzhou, a real estate agent recently offered free BMWs to anyone who bought a high-end apartment — a clear sign of overbuilding — while there is an obvious shortage of housing affordable for most Chinese. On either side of my Beijing apartment building are three big malls that hardly ever seem to see real shoppers. Rents for top-quality office space in Beijing are now pricier than in New York City — despite the fact that China’s capital is one big construction zone. Many of the buildings going up are of a quality unsuitable for major corporations.

Even worse, much of the investment in China is being financed with debt. The level of debt in the Chinese economy has been rising with frightening speed. Rating agency Fitch estimates bank credit in 2011 was equivalent to 185% of the country’s GDP — an increase of 56 percentage points in a mere three years. Though that surge has not yet had a significant negative impact on China’s banks, many analysts fret that banks will eventually experience a rise in nonperforming loans. In an indication of what is to come, the Financial Times reported recently that the government has ordered banks to roll over the $1.7 trillion of loans owed by local governments. If true, this tells us two key things: 1) these governments invested money raised from banks in projects that are not generating the returns necessary to pay them back and 2) the quality of loans on the banks’ books are more questionable than official statistics suggest. On top of that, the fact that local governments amassed so much debt in the first place shows a complete lack of rule of law in China’s financial sector. Technically, local governments aren’t permitted to borrow money at all. Meanwhile, as government entities run up loans they can’t pay, many small companies, especially private ones, are unable to raise sufficient funds and remain starved of capital.

So we can see the pieces of a crisis falling into place: excessive, misguided investment, including a giant property boom, propelled on by debt and the decisions of government bureaucrats. Sound familiar? A crisis, of course, is not inevitable — if China’s leadership takes action and reorients the direction of the economy. The positive thing is that at least some top policymakers understand the need to change. In policy pronouncement after policy pronouncement, the government pledges to reform. The problem is that China’s government is not taking its own advice. The economy needs to rebalance away from investment and exports to a more consumption-driven growth model with a primary focus on quality of growth, not high rates at any cost. That’s not happening, or not happening quickly enough. Yes, the Chinese consumer is gaining in global importance, but savings in China remains too high and consumption as a percentage of GDP still way too low. Steps that the government could take to spur on the needed rebalancing — reducing lofty taxes on many imported goods, for example — are nowhere to be found. More importantly, the government is doing nothing to set prices right. The currency remains firmly controlled, interest rates unreformed. So investors within China are still acting based on the wrong price signals.

Why won’t China’s policymakers pursue more fundamental reform? They are afraid that growth might slip. Sure, the latest five-year plan targets 7% annual GDP growth, but it seems to me that every time growth drops under double digits, the leadership goes into panic mode and revs up the economy again. GDP surged 8.9% in the fourth quarter of 2011, but that’s not fast enough for China’s leaders. They’ve already started loosening credit again — slathering yet more debt onto the economy.

When I bring up these issues with China watchers, I’m usually scolded — Beijing’s policy mandarins have it all figured out, I’m informed. It is true that China’s policymakers have done a superior job managing the rapidly changing economy in recent years. But as any stock investor knows all too well, past performance does not ensure future performance. Back in the 1970s and ’80s, analysts in the West considered Japan’s bureaucrats near supermen as well. Now the stodgy Japanese bureaucracy is considered one of the main impediments to an economic revival. Chinese bureaucrats today suffer from the same problem that led Japanese bureaucrats astray — they believe the economy can be managed by fiat. The tools of classical economics — getting prices right — are secondary. Why guide an economy with abstract measures like interest rates when you can just tell the banks what to do?

That attitude is what killed Japan’s economic miracle, and now I see China slipping toward the same fate. Japan could not escape the forces of basic mathematics. China can’t either, no matter how brilliant its policymakers might be. When would a meltdown happen? It is interesting to play with a bit of history. Both Japan and Korea suffered their crises roughly 35 years after the Asian development model was switched on — the early 1950s to ’89 in Japan, and 1962 to ’97 in Korea. That puts a China crisis at around 2014-15 or so. I’m not predicting a firm date here. What I am saying is that China is running out of time to fix the problems of its economy.

UPDATE: For those of you who don’t agree with my analysis, the World Bank issued a report today warning that China could face an economic crisis if it doesn’t reform.

Source: Michael Schuman, TIME.com
Read more: http://business.time.com/2012/02/27/why-china-will-have-an-economic-crisis/#ixzz1srPMbrx0