Боловсрол--хэрэгтэй юу, хэрэггүй юу гэдэг асуулт. Хүн боловсролгүй байсан ч болно л доо. Агаар ус, нойр хоол шиг амьдрахад зайлшгүй зүйл бол биш.
Боловсролыг би трактор шиг л багаж зэвсэг гэж ойлгодог. Тэгэхээр хэрэгтэй юу хэрэггүй юу гэдгийн хариулт амархан гараад ирнэ. Хүн ѳвсийг гараараа зулгаасан ч болно, эсвэл трактороор хадсан ч болно. Трактортой бол мэдээж бүтээмжтэй буюу хурдан байх нь ойлгомжтой.
Боловсрол миний бодлоор 2 зүйлээс бүрдэнэ. Нэгт, мэдлэг. Мал аж ахуй, уран зураг, барилга архитектур, спорт, банк санхүү гээд юуны ч талаар байж болно. Онол амьдралд хэрэггүй гэдэг хүмүүс бол хэзээ ямар мэдлэгийг ашиглахаа мэдэхгүй болохоороо л тэгж ярьдаг. Харин зѳв үед нь зѳв мэдлэгийг ашиглах чадварыг бол туршлага гэж ойлгож байгаа. Цаг хугацааны явцад олон дахин туршиж, алдаж оносноор үүнийг сурдаг. Хоёрт, ёс зүй. Юу хийж болно, эсвэл болохгүй гэдгийг зааглах хэм хэмжээ гэсэн үг. Трактортой байлаа гээд түүгээрээ ѳвс хадах уу, эсвэл хүн дайрах уу гэдэг 2 ѳѳр сонголт.
Тэгэхээр, ямар нэг зүйлийн талаар нарийн мэдлэгтэй, дээр нь зѳв тѳлѳвшсѳн хүнийг боловсорсон буюу боловсролтой хүн гэх болов уу. Энэ 2 шинжийг агуулаагүйг нь орчин үед орк, дээр үед бол варвар гэдэг байсан.
Энд тэгвэл сургууль, диплом хаана нь яаж багтах вэ? Зукерберг шиг дипломгүй ч боловсролтой хүмүүс байна. Эсрэгээрээ, диплом ѳрѳѳд тавьчихсан ч боловсроогүй хүмүүс ч бас бий. Мэдээж чанартай диплом бол боловсролын илэрхийлэл болно.
Ер нь бүтээмжтэй хүмүүсийг олноор бэлтгэж, хѳгжлийг хурдасгахын тулд улс орнууд боловсролын тогтолцоог бий болгосон гэхэд буруудахгүй байх. Ѳнѳѳдѳр цэцэрлэгээс их сургууль хүртэлх дамжлага нь сайн орнууд ѳндѳр хѳгжилтэй байна. Тийм биш нь ядуу буурай байна.
Иймд сайн "трактор"-той байхын тулд, бусдаас хоцрохгүйн тулд, цаашлаад улс орны тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлаа хадгалахын тулд тѳр засгууд боловсролд хѳрѳнгѳ оруулж буй. Хүмүүжил сайтай, ѳндѳр мэдлэгтэй иргэдийг бэлдсэнээр улс орны мѳнгѳ олох чадвар дээшилж, цэрэг арми нь ч хүчирхэг байх боломжтой.
Боловсролын талаар ярьж байхад соёлыг бас орхиж болохгүй. Хүн сургууль дээр сэрүүн байх хугацааныхаа 20% орчмыг л ѳнгѳрѳѳж буй. Амралтын ѳдрүүд үүнд орохгүй. Тэгэхээр боловсролын нэг чухал хэсэг хүмүүжил, ёс зүйг гэртээ эцэг эхтэйгээ эсвэл гадуур найз нѳхѳд болон бусад хүмүүстэй байхдаа олж авдаг. Яг адилхан сургуульд явдаг ч, ѳѳр шашинтай 2 гудамжны хүмүүс ялгаатай "трактор" унаж байгааг харуулсан судалгаанууд байдаг. Тэгэхээр хүүхдээ сайн сургуульд оруулчихлаа, ингээд болоо гэж бодож байвал нэлээд том эндүүрэл юм.
Сургуульд орох хүртэл аль хэдийн тухайн хүний 60-80% нь ямар үнэлэмжтэй хүмүүстэй цуг ѳссѳнѳѳс хамаараад тогтчихдог. "Хүн болох багаасаа" гэж ярьдаг монголчууд ч энэхүү зүй тогтлыг эртнээс мэддэг байсан.
Эцэст нь, мартаж болохгүй нэг чухал зүйл бол боловсрол ба аз жаргал ямар холбоотой вэ гэдэд асуулт. "Эрдэм сурах, санасандаа хүрэх хоёр л энэ насны жаргал гэлтэй" гэдэг Чойномын үг алдаатай юм. Практик дээр "тэнэгийн дотор уужуу" гэдэг ардын үг нь илүү үнэн байдаг. Боловсролтой болсноор хүний ухаан нэмэгддэг байлаа гэвэл, аз жаргал харин нэмэгддэггүй.
Харин ч хүчтэй трактортой болох тусам ѳндѳр уул руу мацах хүсэл тѳрж, тэр нь ихэнхдээ боломжгүй зүйл байх нь ч бий. Эйнштэйн хүртэл "Tоо ойлгохгүй байна гэж санаа зовсны хэрэггүй, надад математиктай холбоотой бүр ч хүнд асуудлууд бий" гэсэн удаатай. Тэгэхээр, эрдэм сурахын хэрээр улам холын одыг шүүрэхийг хүсч, санасандаа хүрэх улам хэцүү болно гэсэн үг. Чадахгүй бол мэдээж хаппи байхгүй. Хог түүж яваа хүн амьдралын тѳлѳѳ ѳдѳр тутам зүтгэж байхад MIT, Чикаго-ийн оюутнууд хамгийн ихээр амиа хорлож байгаа нь үүний нэг баталгаа...
Тэгэхээр, эхний асуултандаа эргээд оръё--боловсрол хэрэгтэй юу, хэрэггүй юу?
