Баярлалаа, Соронзон багш!

Тѳрѳлх сургуулийнхаа 25 жилийн ойгоор Соронзон багшдаа очиж баяр хүргэлээ. "Орос 3" гэдэг бренд энэ гавшгай хүнтэй салшгүй холбоотой. Дайчин монгол эмэгтэй, жинхэнэ тѳмѳр хатагтай!

Соронзон захирал сайхан ааштай хүн бол огт биш. Бүгд мэднэ дээ. Багш, сурагч, хичээлийн эрхлэгч, үйлчлэгч цэвэрлэгч, гадаад дотоод хэнийг ч ялгахгүй зад загнаад хаячихна. Оросыг нь оросоор нь, Монголыг нь монголоор, заримдаа 2 хэл холиод ёстой нэг хяргаж ѳгнѳ. Олон хүний дэргэд байна энэ тэр хамаагүй. Та ингэж загнуулахаас ичихгүй бол би ингээд загнаад ѳгье л гэнэ. Онц сурлагатан, муу сурлагатан гэж ялгаагүй. Ерѳнхийлѳгч, сайд, гишүүд, нэртэй бизнесменүүд, олны танил хүмүүсийн хүүхдүүд ч цѳѳнгүй сурдаг байсан, ер нь загнуулж үзээгүй хүн байхгүй дээ. Хүмүүжил, сахилга батын асуудал бол No1.

Нэг удаа ѳглѳѳ хичээлээс хоцортол их завсарлагаанаар Линейка (бүх сурагчид жагсаад сахилга батын талаар хэлэлцдэг цуглаан) дээр дуудаж гаргаж ирээд, "Тѳмѳнцэнгэл гэдэг энэ нийгмийн шаарыг та нар хар! Цагтаа ирж чадахгүйгээс болж самбар луу тѳвлѳрѳх ёстой анхаарлыг чинь хаалга руу сарниулж байна" гээд зад загнуулж билээ. Шилжилтийн насны хүүд Орос 3-ын алдарт царайлаг охидын нүдэн дээр ингэж хэлүүлэх хэцүү ч, "Цаг барих шиг наад захын, энгийн зүйлийг хийж чадахгүй юм бол илүү чухал зүйлийг яаж чадах вэ" гэдгийг яс маханд шингэтэл ойлгуулсан даа...

Мэдээж дандаа загнахгүй л дээ, магтах үе ч бий. Оюутан болоод Орос, Японы засгийн газрын 100% -ийн тэтгэлэгтэй хоёр ч хѳтѳлбѳрт тэнцэж, гадагшаа явж сурахаар болоход "Загнаад байсны учрыг одоо ойлгож байгаа биз дээ?" гэсэн харцаар угтаж билээ.

Соронзон багш ер нь бол "Би энэ сургуульд коммунизмаа тогтооно. Хүсэхгүй бол гараарай! 800 хүүхдийн багтаамж аль хэдийн хэтэрчихсэн байгаа тул -- пожалуйста!" л гэж ярьдаг хүн. Сургууль дотор цэвэрхэн байлгах үүднээс бүгд чехлы буюу улавч ѳмсѳнѳ. Улавчаа угаасан эсэхийг тогтмол шалгана...Овог нэр, анги, цээж зургаа наасан визитка буюу мандат шиг зүйл энгэртээ зүүнэ. Байхгүй, мартсан бол бас л асуудалд орно. Болохгүй зүйлсийн жагсаалт бол маш урт: үсээ будуулах, салбадай шиг хувцаслах, бохь зажлах, дураараа мейк-ап хийх, ном хавтасгүй байх, эцэг эхийн хурал таслах...гээд лист бол үргэлжлээд л байна.

Ялангуяа хэрэг тарьдаг нѳхдүүд (нѳгѳѳ анги бүрт байдаг usual suspects) алхаа гишгээ бүрээ цэгнэж явахгүй бол дуудагдах, тэгээд мэдээж хяргуулах риск маш ѳндѳр. Харин босстой тааралгүй зѳвхѳн Максим Муратович (хичээлийн эрлэгч)-т турсгаа хуулуулаад ѳнгѳрвѳл "азтай" хэрэг болно.

Мѳн их цэвэрлэгээг сурагчдаар ѳѳрсдѳѳр нь тогтмол хийлгэнэ, сэтгэлээсээ хийж байгаа эсэхийг "Наад зураасаа ингээд арчаач ээ!!! гээд л ѳѳрѳѳ биечлэн явж шалгана. Тэгээд мэдээж "Удирдлагын шалгалт" буюу АКР бол нэлээн олон хүний зүрхийг лүк лүк хийлгэж, нүдийг нь бүлтэлзүүлнэ -- гэнэт орж ирээд самбар 2 хуваан А, Б гэж бичээд, дэвтрийн гол цаас гарга, эсвэл монгол бичгээр хурдан уншлага шалгана гэвэл тэгээд баларч байгаа нь тэр...Таракан шиг буюу "жоомны мѳр шиг" муухай бичвэл хэрэгтэн болж, загнуулах магадлал баталгаатай 200%.

За тэгээд үрлэн сумтай буу эсвэл үзүүртэй мэс авчирвал -- сургуулиас шууд хѳѳгдѳнѳ. Зодоон хийвэл -- хѳѳгдѳнѳ. Согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байвал -- мэдээж шууд хѳѳгдѳнѳ. Заавал гоц авъяастай хүмүүсийг анхнаас нь цуглуулдаггүй ч, хэрэв 9 тѳгсѳхдѳѳ стандарт шалгалтаар улаан шугамны дор орвол-- бас л хѳѳгдѳнѳ. Гэх мэт, гэх мэт -- дүрэм бол маш хатуу. Хамгийн гол нь хэрэгждэг. Нэг удаа гүйж байгаа хүүхдэд дэгээ тавьж, хүүхдийн гар хугарсан хэрэг гарахад маргааш нь дэгээ тавих үйлдэл нь автоматаар сургуулиас хѳѳгдѳх шийтгэлтэй болсон. Коридороор гүйх эрхээ ч бүгд хасуулсан санагдаж байна. Лав л дахиж ийм хэрэг гараагүй...

Энэ бүхний эцэст тѳгсѳлтийн үдэшлэг-парти сургуулийн урлагийн заланд болж, орой 9 цагт билүү, гадаа гэгээ тасраагүй байхад эцэг эхчүүд нь ирж гарын үсэг зураад хүүхдүүдээ авч харьснаар хонхны баяр маань ѳндѳрлѳж байв...

Ѳнѳѳдѳр болсон сургуулийн маань 25 жилийн ойн хүлээн авалтын арга хэмжээнд зориулж тѳрийн 3 ѳндѳрлѳг, нийслэлийн удирдлага, боловсролын сайдаас мэндчилгээ ирүүлсэн нь 3 удаагийн улсын тэргүүний сургуулийг босгож ирсэн Соронзон багшийн гавъяаг бүгд үнэлсэн хэрэг. Ѳѳрѳѳ орос сургууль тѳгссѳн хүн учраас гадаад хэргийн сайд биечлэн ирж мэндчилгээ дэвшүүлэхдээ: "90-ээд онд Монгол оронд боловсролын салбар тэр чигээрээ унаж байсан тэр хүнд хэцүү үед энэ хүн сѳрж гарсан юм аа!" гэдгийг онцолж байсан.

Одоо заримдаа таньдаг хүмүүс хүүхдээ Орос 3-т оруулбал ямар вэ гэж их асуудаг. "Лермонтов, Достоевский, Толстой-ийн бүтээлүүдийг эх хэлээр нь уншдаг болно, дээр нь Соронзон багшаас ёс суртахуун, сахилга батын маш сайн хичээлд суралцана даа" л гэж хариулдаг.

"Манай тѳгсѳгчид" гээд л багш маань ѳѳрийн хүмүүжүүлж ѳсгѳсѳн шавь нараараа маш их бахархаж ярих дуртай. Шавь нар нь ч багштаа талархан хүндэтгэж, сургуулиараа их бахархдаг. Цаашид ч олон олон шавь нарынхаа сурагч насны алтан дурсамжуудыг бүтээж, хүүхэд наснаас нь сайн дисциплинд сургаж, амьдралын зорилго, мѳрѳѳдѳлд нь хѳтлѳх биз ээ. Соронзон багшийн маань амьдралаа зориулсан, тѳрѳлх сургууль Орос 3 маань ийм л газар даа...　

(Ивент тарахад 3000 хүн залнаас гарах гэж чихцэлдэх шахцалдах зүйл мэдээж гарахгүй. Максим Муратович тайзан дээрээс микрофоноор тэр эгнээ суу бос, жагс алх гээд коммандлаад явчихна. Гүйцээ!)

Mart 8

1. 18-р зууны Орос эмэгтэй бэлэвсрээд ердѳѳ 3-6 сарын дараа дахин гэрлэдэг байсан. Хүнд хѳдѳлмѳр ихтэй тариачны нийгэмд эмэгтэй хүн ганцаар амьдрах аргагүй тул уй гашуугаа хурдан дараад дахин нѳхѳрт гарахаас ѳѳр сонголтгүй байв. Эрх чѳлѳѳний орон гэгддэг Америкт ѳнѳѳдѳр 2 гэр бүл тутмын 1 нь салдаг. Тэнд гэрлэснээс хойш ердѳѳ 2 жилийн дараа салалт хамгийн ихээр ѳрнѳнѳ. 21-р зууны Америк эмэгтэйчүүд ажил орлоготой, санхүүгийн хувьд бие даасан тул эр хүнгүй бол амьдрах аргагүй гэсэн ойлголт байхгүй. Иймд бал сарууд дуусч, дурлалын гормон сарнихад олон эмэгтэй бѳгж зүүсэн шийдвэрээ эргэж хардаг. Нийгмийн халамжийн тогтолцоо нь хамгийн сайн гэгддэг Скандинавын баян орнуудад болохоор гэрлэлт багасч, харин салалт хурдтай ѳсч буй. Бельгид гэхэд салалт 70% байгаа нь дэлхийд тэргүүлэх үзүүлэлт. Хүүхэд ѳсгѳх зардлыг улс хариуцаж, ажилгүй байсан ч тэтгэмж ѳндѳр тул салж нийлэх шийдвэр гаргахад мѳнгѳ санхүүгийн асуудал бодох шаардлагагүй. Товчхондоо, гэр бүлд эмэгтэйчүүдийн эзлэх байр суурь, гүйцэтгэх үүрэг цаг үе, эдийн засгаа дагаад ихээхэн ѳѳрчлѳгдѳж байна.

2. Түүхийг сѳхѳѳд харвал эмэгтэйчүүд сурч боловсрох, ажил хийх, нийтийн албанд томилогдох, тэр бүү хий л хүчин тѳгѳлдѳр гэрээ хийх, хууль ёсоор эд хѳрѳнгѳ ѳѳрийн нэр дээр эзэмших ч эрхгүй цаг үе олон улс оронд байсан. Сургуульд зѳвхѳн эрэгтэй хүүхдээ л явуулдаг, сонгуульд ч зѳвхѳн эрчүүд л санал ѳгѳх нь хэвийн үзэгдэл байв. Харин ѳнѳѳдѳр ихэнх хѳгжилтэй орнуудад дээд боловсрол эзэмшигчдийн олонхи нь эмэгтэй болсон. Эмэгтэй шилдэг эрдэмтэн судлаач, Нобелийн шагналтнууд ч ар араасаа тѳрѳх болов. S&P 500 топ компаниуд дунд удирдах зѳвлѳлдѳѳ олон эмэгтэй гишүүнтэй компаниудын ашигт ажиллагаа (ROE) нь бусдаасаа илүү ѳндѳр байна. Алибаба г.м. инновацийн лидерүүд ч эмэгтэй ажилтнууд хэр чухлыг онцлох болж, "Love of Q" ѳндѳртэй учир ирээдүйд машин (AI) хийж чадахгүй ажлыг эмэгтэйчүүд л хийнэ гэж Жэк Ма ярьж буй. Эсрэгээрээ, эдийн засагт хүн амын тэн хагасыг бүрдүүлдэг эмэгтэйчүүдээ үр дүнтэй оролцуулж чадаагүй улс орнуудын хѳгжил удааширч, ухарч байна. Улс тѳрд Англи, Герман гээд олон их гүрнүүдийн хувьд эмэгтэй лидертэй байх нь хэвийн үзэгдэл болжээ. Товчхондоо, нийгэмд эзлэх эмэгтэйчүүдийн байр суурь, гүйцэтгэх үүрэг роль цаг үе, эдийн засгаа дагаад ихээхэн ѳѳрчлѳгдѳж байна.

3. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс мэдээж физиологийн хувьд, психологийн хувьд хоорондоо ѳѳр. Гэхдээ адилхан биш гэдэг нь аль нэг нь илүү дээр, эсвэл дор гэсэн үг биш. Хэн хэн нь ѳѳрийн давуу талтай, мѳн сул талтай. Тэгэхээр ялгаагаа хүлээн зѳвшѳѳрѳх, бие биенээ хүндлэх, зѳв ойлголцох, тэгээд хэрхэн сул талаа харилцан нѳхѳх вэ гэдэг л чухал болов уу. Ингэснээр эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс илүү сайн гэр бүл, илүү сайн ажлын орчин, илүү сайхан нийгмийг хамтраад бүтээх боломжтой. Энэ уул нь "ѳвѳл болохоор хүйтэрдэг" гэдэг шиг мэдээжийн зүйл. Гэхдээ үл ойлголцол, хүйсээр ялгаварлан гадуурхалт, хүний эрхийн зѳрчил, хүчирхийлэл, шударга бус явдлууд аль ч улс оронд байсаар байгаа. Иймд хэдийгээр Оросоос гаралтай гэгддэг Март8-ыг тэмдэглэдэг болсноос хойш олон оронд эмэгтэйчүүд маш их прогрессийг хийж чадсан ч, цаашид хийгдэх ёстой зүйлс ч маш олон бий. Товчхондоо, 300 жилийн ѳмнѳх Орос эмэгтэй шиг юуг ч тэвчээд ѳнгѳрдѳг цаг үе ѳнгѳрсѳн ч, "Март 8 = торт & вино эсвэл цэцэг & бэлэг" болгоод л ёслоод ѳнгѳрдѳг цаг үе ч хараахан биш юм.

Бүх эмэгтэйчүүддээ Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах ѳдрийн мэндийг хүргэе!