The World is Flat

Глобалчлал гэхээр NYTimes-ийн нийтлэлч Фридманы The World is Flat санаанд орох байх.

Дэлхийн олон орноос "халуун цэг" дээрээс нь бодит байдлыг сурвалжилж, янз бүрийн салбарын том жижиг компаниудын CEO, менежерүүдтэй хийсэн яриа, тэдний комментүүдыг эвлүүлж ярих Фридманы гайхалтай хүүрнэх чадвар номыг үнэхээр сонирхолтой болгоно.
Тэгээд мэдээж хамгийн чухал нь маш sexy нэрний сонголт--The World is Flat.

The World is Flat уншихад нүд нээлгэсэн ном шиг санагдаж магадгүй ч бас НО-нуудтай. Ном зах зээл дээр өндөр үнэлэгдсэн хэрнээ, академик хүрээнд нэлээд шүүмжлэгддэг. Шалтгаан нь topic (globalization)-ий талаарх судлаачдын хийсэн ажлуудтай танилцалгүй бичигдсэнтэй нь холбоотой. Ялангуяа эдийн засагчдын шүүмжлэлд (жишээ нь) нэлээд өртсөн байдаг. (The World is Flat? гэдэг ном хүртэл гарсан )

Фридманаас хавьгүй дээр санаанууд гаргасан эдийн засагчдын бүтээлүүд хэвлэгдэхээрээ төдийлөн масс уншигчдад үнэлэгддэггүйд эдийн засагчид нэлээд бухимддаг байх л даа. ( ер нь яаж ч бодсон сонирхолтой бичих аргыг сэтгүүлч хүн ямар нэг Ph.D-ээс илүү мэдэх нь тодорхой )

Ном нэлээд Америк төвтэй бичигдсэн ба (Глобалчлалын тухай бүх л номнуудын адил) , BRIC-ээр төлөөлүүлээд (ихэвчлэн Хятад, Энэтхэг) хөгжиж буй орнуудад компьютер, интернет г.м технологийн хувьслаас хойш юу болоод байгааг голдуу supply chain талаас нь тоймлон харуулдаг. Фридман ингэхдээ Microsoft, Google, Аpple г.м tech giant-ууд, Dell шиг үйлдвэрлэгч, Amazon, IBM, UPS мэтийн service лидерүүдээс гадна, Энэтхэг дэх outsourcing копаниуд болон Cambodia-ийн нэг жижиг компани, эсвэл гэртээ сууж байгаа нэг танил нь тэр supply chain-ий бүтцэд хэрхэн багтаж, энэ бүхэн нийлээд дэлхийг дамжсан нэг том сүлжээ хэрхэн бий болж байгааг нэлээд ойлгомжтой тайлбарлана. Монголын IT-ийнхан ч энэ сүлжээнд орохоор зөвлөгөө хайж байгаа талаар номонд гардаг (1 л өгүүлбэр).

Фридман Unflat world буюу дээрх сүлжээнд орж амжаагүй орнууд болон, глобалчлалын нэг том саад болох улс төрийн асуудлуудыг ч орхиогүй ба ерөнхийдөө Африк, Арабын хэдэн орнуудаар төлөөлүүлээд бичсэн байдаг. Мөн энэ зууны нэг том асуудал болох дэлхийн дулаарлын (энэ талаар Hot, Flat and Crowded номондоо илүү дэлгэрэнгүй бичсэн) талаар ч марталгүй бичсэн ба, уул нь нэлээд цогц бүтээл хийхээр зорьсон санагдах байх.

Хэдийгээр номон дахь бүх мэдээ, тоо баримт үнэн ч, өнөөгийн байдлыг тайлбарлахдаа зарим нэг мэдэх ёстой зүйлсийг орхигдуулсан(жишээ нь боловсролын талаар) эсвэл зарим нэг дэвшүүлсэн санаанууд дотор нь эрдэмтдийн (эдийн засагчдын) нүдээр харахад "болоогүй" зүйлс нэлээд байгаатай холбоотой. Өөрөөр хэлвэл Фридманы зогсоосон давхруудад л "лифт зогсож", зогссон тэр давхруудаас л уншигчид "байшингийн доторхыг" хараад байна гэсэн үг. (Тэгээд Bill Gates гм хүмүүсийн яриа ороод ирэхээр Фридманд итгэж эхэлнэ.)

Иймд The World is Flat-ийг сонирхолтой experience болгож уншихад гэмгүй ч, глобалчлалын талаар юу уншихаа шийдээгүй бол өмнөх гаргасан жагсаалт дахь бусад номоос сонголт хийсэн нь дээр.


PS:
Фридманы 1999 онд хэвлүүлсэн The Lexus and Olive Tree тэр үедээ глобалчлалын талаар шинэлэг асууудлууд дэвшүүлсэн бүтээл байсан.
Тэр асуудлуудаа цааш дэлгэрүүлэх гэсэн оролдого нь The World is Flat гэдгээ
номныхоо сүүлд тэмдэглэсэн байдаг. Хэрэв унших бол 2007 онд хэвлэгдсэн хамгийн сүүлийн хувилбар The World is Flat 3.0 нь recommended.
(2004 онд original, 2005 онд updated and expanded хувилбар нь гарсан. )

On Globalization: a reading list

Хаврын амралтар земи-ийнхээ сэдвээр(Globalization) гаргасан reading list-ээ гүйцээхээр жаахан ном эргүүлж суух санаатай.
Глобалчлал(даяарчлал) бидний өдөр тутмын амьдрал дунд л явагдаж байгаа хэрнээ эдийн засаг, улс төр, түүх, соёл г.м олон талбарт маш хурдацтайгаар зэрэг өрнөж байгаа нүсэр процесс болохоор нэг өнцгөөс хараад яг юу болоод байгааг ойлгоход амар биш юм.

Үүнийг шийдэхээр эрдэмтэн судлаачдаас эхлээд улстөрч, бизнесмен, түүхч, сэтгүүлчид өөр өөрсдийн өнцгөөс тайлбарлахыг оролдсоор ирсэн. Нэртэй хүмүүсийн бичсэн зарим номууд нь онол гэхээсээ танин мэдэхүйн талдаа ойрхон, өнөөгийн дэлхийн байдал, ирээдүйн чиг хандлагын талаар хэнд ч гэсэн ерөнхий баримжаа ойлголт өгөх сонирхолтой номууд байдаг болохоор recommended reading-ээсээ блогтоо оруулъя гэж бодлоо.


1. Pathfinders: A Global History of Exploration, 2006
(Felipe Fernández Armesto)
Зохиогч нь түүхч ба, ном өөрөө маш өндөр үнэлгээ авсан.
428 хуудастай, жаахан зузаан байж магадгүй ч HarryPotter-ийн ном шиг л хурдан явахаар сонирхолтой түүхийн адал явдлуудаар дүүрэн.
Товчxондоо--Ертөнцийг харах цонх--тэгээд маш сонирхолтой.

2. The End of Poverty, 2005
(Jeffrey Sachs)
Колумбийн Их сургуулийн эдийн засагч.
Эдийн засагч бичсэн гэхэд NYTimes бестселлэр болж байсан ном. Одоо ч Amazon-ий Globaliztion-ий ранк д дээгүүр яваа.

3. The Post-American World, 2008
(Fareed Zakaria)
Newsweek-ийн сэтгүүлч ирээдүйд бий болох multi-polar дэлхийн талаар бичсэн. Хятад болон Энэтхэг, Америкийн өнөө ба ирээдүй дээр төвлөрсөн, уншихад амар, авсаархан бас сонирхолтой ном.

4. Fixing Global Finance, 2010
(Martin Wolf)
Зохиогч нь Financial Times-ийн эдийн засгийн нийтлэлч, Дэлхийн Банкны senior economist-оор ажиллаж байсан жинхэнэ specialist. Өмнөх номондоо саяны хямралын макро эдийн засгийн үндэслэлүүдийг тайлбарлаж байсан. Ирэх 3 сард гарах энэ номыг нь pre-order хийсэн хүмүүс олон байгаа байх.

5. The World is Curved, 2008
(David Smick)
Зохиогч нь макро эдийн засаг, санхүүгийн талын pro. WSJ, NYTimes-т нийтлэлүүд нь гардаг. Ном глобалчлал гэхээсээ илүү яг санхүүгийн асуудлууд дээр төвлөрдөг ба Lehman дампуурахын өмнөх үеийн (2007, 2008) credit crizis, түүний шалтгааныг дэлгэрэнгүй тайлбарласан байдаг. Securitization, IB, HF,PE нарын холбоо ба FRB болон бусад төв банкнуудын өөрчлөлтийн талаар, мөн Япон, Британий алдаа, Хятадын ирээдүйн талаар ч уншихад сонирхолтой байна байх.

6. Why Globalization Works, 2005
(Martin Wolf)
Wolf-ийн бас нэг ном.
Ном өөрөө эдийн засгийн глобалчлалын тал дээр нэлээд нухацтай анализудаар дүүрэн. Гүйлгэж уншаад ойлгоход амаргүй байж магадгүй.Макро эдийн засаг, санхүүгийн чиглэлийхэнд must read.

7. Making Globalization Work, 2007
(Joseph Stiglitz)
Зохиогч нь Нобелийн шагналт эдийн засагч, Колумбийн Их Сургуулийн профессор.
Дэлхийн Банкны Chief Economist-оор ажиллаж байсан. Энэ сэдвийн хамгийн нөлөө бүхий хүмүүсийн нэг.
Чөлөөт зах зээл, IMF г.м олон улсын байгууллагуудад нэлээд шүүмжлэлтэй ханддаг.
Глобалчлалын шүүмжилсэн байр суурьтай, Globalization and its Discontents гэдэг өмнөх ном нь бас маш өндөр үнэлгээ авч байсан.
Эдийн засгийханд илүү recommended.

8. In Defence of Globalization, 2007
(Jagdish Bhagwati)
Дахиад нэг Колумбийн Их сургуулийн эдийн засагч.
Гэхдээ Joseph Stiglitz-тэй ялгаатай нь free market-ийн дэмжигч.
Академик хүрээнд маш өндөр үнэлгээ авсан ном.

9. Global Transformations: Politics, Economics, and Culture ,1999
(David Held, Anthony McGrew, David Goldblatt, and Jonathan Perraton)
Глобалчлалын сайн талууд дээр төвлөрсөн ба Академик түвшнийхэнд илүү тохирох нэлээд serious ном. 520 хуудсанд Глобалчлалыг олон талаас нь дүрсэлсэн нэлээд цогц бүтээл. Дээрх номуудтай ялгаатай ньэдийн засаг, улс төрийн асуудлуудаас гадна газар газар бусад салбарт(соёл гэх мэт) хэрхэн өөрчлөлт орж буйг мэдэх боломжтой. Жишээ нь кинотеатрт яагаад Hollywood ийн кино ноёрхоод байна, дэлхий нийтээрээ КокаКола, Мак-д дурлаад байгаа шалтгаан гм

10.The World is Flat 3.0
(Thomas Friedman)
Энэ ч бүгд мэдэж байгаа байх. 2007 онд гарсан хамгийн сүүлийн хувилбар нь.
Академик хүрээнд үнэлэгддэггүй ч, зах зээл дээр үнэлэгдсэн ном. Уншихад маш сонирхолтой, бас хялбар.Ганц л ном сонгох тохиолдолд энэ номыг барих юм бол сайн сонголт биш байж магадгүй болохоор хамгийн сүүлд орууллаа.

Дээрх номууд Bestseller ranking-д өндөр байр эзэлсэн эсвэл шүүмжлэгчдээс сайн үнэлгээ авсан ерөнхийдөө бүгд уншихад сонирхолтой, онол гэхээсээ ерөнхий мэдлэгийн хүрээ тэлэх номууд болохоор Глобалчлалын талаар унших номон дээрээ эргэлзэж байгаа хүмүүст сайн сонголт болно байх. Non-specialist хүмүүст сайн сонголт болно байх гэсэн дарааллаар жагсаалаа.


+α
+ The Worldly Philosophers: The Lives, Times and Ideas of Great Economic Thinkers, 1999
(Robert Helbroner)
"Кэйнс, Смит, Рикардо, Маркс -ийг уншаагүй бол асуудлыг шийдэх 2 дахь сайн арга" гэсэн байна.
Философийн ном шиг санагдаж магадгүй ч, классик-уудыг энгийн, ойлгомжтойгоор тайлбарласан болохоор non-specialist хэн бүхэнд recommended.

+ The Globalziation Reader, 2007
(John Boli & Frank Lechner)
Манай Textbook. Бүх салбарын судлаачдын эрдмийн ажлуудыг 3-5 хуудсанд эмхэтгэсэн цуглуулга. Бие дааж уншаад үр ашиггүй.

+Paul Krugman-ий The Age of Diminished Expectations(1997) эсвэл The Conscience of Liberal(2009) дажгүй байж магад. (Гэхдээ Глобалчлалын талаар дээрх олон номнууд байхад, Кругманы ном унших бол заавал глобалчлал гэлгүй хамгийн сайныг нь уншсан дээр байх. )

This Is It

MJ -ийн big fan биш ч шөнийн 3 өнгөртөл үзэж байж дуусгав. Хэрэв үзэж амжаагүй бол highly recommended.

Өнгөрсөн зун хийх байсан концертын бэлтгэл ажлын үеэр анхнаасаа олон нийтэд үзүүлэх зорилготой хийгээгүй бичлэгүүдийг эмхэтгэн кино болгосон болохоор тайзны арын амьдралыг нэлээд бодитой харж болохоор. MJ-ийн performance-ийг харахаас илүү концертын баг хэрхэн ажилладаг, бэлтгэл ажлаа яаж хийдэг г.м зүйлсийг харахад сонирхолтой санагдлаа.

The theory of XYZ

Саяхан нэг ”нээлт” хийв. Мэдлэгийн талаар.

Монголын талаар 2 газар яриа яриа хийх болоод. Нэг нь хөгшчүүлд, нэг нь бага ангийханд.
”Юу ярих вэ?” гэсэн чинь
Ном, ялангуяа Нэт-ээс олж уншиж болохооргүй зүйлс байх хэрэгтэй гэж байх юм.
Аль аль нь.
Мэдэхгүй бол жаахан хайгаад, олсон зүйлээ ярихад л ”онц авдаг сайхан цаг” ч аль хэдийн ард хоцорч дээ гэж бодогдов.

Ер нь бол бидний өдөр тутмын амьдралд мэдлэгийн хэмжээнээс мэдлэгийн ялгаа илүү чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Өөрөөр хэлвэл мэдлэгийн бидэнд өгөх ач тус нь харьцангуй ойлголт бөгөөд, нийт хэр их/бага зүйл мэдэж байна гэхээс илүү бусадтай харьцуулахад хэр их/бага зүйл мэдэж байна гэдгээс давуу/сул тал үүсдэг. Чиний сандал хэр өндөр вэ гэдэг биш, урд талын хүмүүсийн сандалнаас хэр өндөр вэ гэдэг л самбар сайн харахад нөлөөтэй.

Харин интернет хөгжсний ачаар ”Мэдлэгээс сэтгэлгээ илүү чухал”　гэдгийг ”мэдлэгээс илүү сэтгэлгээ чухал” болгоод, мэдлэг гэсэн хэсэг нь онцлогдохоо болих хандлага бий болсон. ”Асуудал гарсан үед　Google-д ”　гэсэн үзэл хүчтэй тарxсан гэх үү дээ. Ленин хэдэн боть ном бичсэн бэ?--Google-д. Коктэйль хийж сурмаар байна-- Google-д. Relationship problems?--yep, Google it. Харьцангуйн тусгай онолыг нээхэд мэдлэг ч чухал, сэтгэлгээ бүр ч чухал байсан бол, мэдээллийн зуунд forget about it (нээлт хийхгээгүй л бол). Google-ийн ачаар өндөр сандалтай болчихсон гээд л бодчих.

Гэхдээ бидний өдөр тутмын амьдралд нийт хэр их/ бага мэдэж байгаас илүү бусадтай харьцуулахад хэр их ялгаа байна гэдэг чухал хэвээрээ байгааг мартаж болохгүй байх. Google өндөр сандал өгсөн нь үнэн ч, хүн бүрт өндөр сандал өгчихсөн болохоор ялгаа гаргахын тулд өндөр сандал тус болохгүй болчихлоо. Самбар сайн харахын тулд босч зогсохоос өөр аргагүйд хүрлээ гэсэн үг. Өөрөөр хэлвэл Google бидэнд өндөр сандал өгсөн ч, амьдралыг хялбар болгоогүй, харин ч урьдаас ч илүү их зүтгэл гаргахыг шаардаж байна гэж хэлж болох юм.

Иймд харьцангуйн тусгай онолыг нээхэд ч, өдөр тутмын амьдралд ч ”Мэдлэгээс илүү сэтгэлгээ чухал” руу шилжих биш, анхны ”Мэдлэгээс сэтгэлгээ илүү чухал”　хэвээрээ байна гэж хэлж болох юм. Харин ч энэ удаад ”мэдлэг” гэдэг үг ”Ленин хэдэн боть ном бичсэн бэ?”　хэмээх асуултын хариултаас хамаагүй өндөр түвшний зүйлийг хэлэх бололтой.
Тийм ч учраас １０ настай хүүхдүүдийн ч цагийг үрчихээргүй, үнэ цэнэтэй зүйл ярьж өгөх улам л хэцүү болоод байна...

Энэ онолоо яаж нэрлэхээ сайн мэдэхгүй л байна.кк
Одоо харин удахгүй эхлэх шалгалтууддаа бэлдээд, жинхэнэ онолууд дээр төвлөрөхгүй бол...

Parus

Белеет парус одинокий
В тумане моря голубом!..
Что ищет он в стране далекой?
Что кинул он в краю родном?..

Играют волны - ветер свищет,
И мачта гнется и скрыпит...
Увы, - он счастия не ищет
И не от счастия бежит!

Под ним струя светлей лазури,
Над ним луч солнца золотой...
А он, мятежный, просит бури,
Как будто в бурях есть покой!